Somali'deki Afrika Birliği Geçiş Misyonu'nun (ATMIS) aşamalı olarak geri çekilmesi bu yılın başlarında başladı ve Aralık 2024'te sona ermesi planlanıyor.
Afrika Birliği (AfB) barış gücü askerlerinin çekilmesi Somali için riskler barındırıyor. Birincisi, Somali hükümetinin son saldırısı sırasında kritik bir zamanda Eş Şebab üzerindeki baskıyı azaltabilir. Bu riskler tamamen ortadan kaldırılamaz ancak Somalili yetkililerin ve Afrika Birliği'nin misyondan ayrılmadan önce atması gereken önemli adımlar var.
AfB birliklerinin çekilmesi Eş Şebab'a savaş alanı ve propaganda avantajı sağlayacaktır. Bunun da ötesinde, saldırıya geçmeye çalışan Somali güçlerine desteği azaltacaktır. Ayrıca eski AfB operasyon üslerinde konuşlanan Somali güçlerinin Eş Şebab saldırılarına karşı özellikle savunmasız olma riski de bulunuyor.
Somali'deki AfB misyonu (AMISOM) Mart 2007'de Mogadişu'ya geldi ve 2014'e kadar 22 binin üzerinde personelden oluşan bir güce ulaştı. Aralık 2017'den itibaren kuvvet kademeli olarak küçültüldü. Misyon 2022 yılında geçiş gücü (ATMIS) olarak yeniden adlandırıldı ve bu da AfB'nin Somali'deki askeri konuşlanmasının son aşamasına girdiğinin bir işareti oldu.
Bir sonraki geri çekilme aşamasında, 17 bin 500 barış gücü askerinden 3 bininin Eylül ayı sonuna kadar ayrılması bekleniyor.
Sorunsuz bir çekilme sağlamak için Somalili yetkililer ve AfB güçleri birkaç önemli görevi yerine getirmelidir. Somali reform yapmalı ve iç güvenliğini güçlendirmelidir. Afrika Birliği, Somali güçleriyle koordinasyon sağlamalı ve ayrılan birliklerin zorlu lojistik işlerini halletmek için Birleşmiş Milletler ile ortaklık kurmalıdır. Her ikisi de başarılı olursa, AfB barış gücü askerleri ayrıldıktan sonra neler olabileceği konusunda konuşulabilir.
Somali'nin görevleri
Somalili yetkililer için en önemli siyasi zorluk, ulusal güvenlik mimarisinin yapısına nihai şeklini vermektir. Bu yapı 2017'den beri taslak halindeydi ve yakın zamanda revize edildi. Kuvvetlerin türü ve sayısının yanı sıra komuta ve kontrol ile mali ilişkilerin hem federal hükümet hem de federal üye devletler için net ve kabul edilebilir olması çok önemlidir. Somali federal ve bölgesel makamları aynı fikirde olmadıkça başarılı askeri harekatlar yürütmek mümkün olmayacaktır.
İkinci olarak Somali ve bölgeleri, başta Somali Ulusal Ordusu için askerler ile federal ve yerel polis memurları olmak üzere daha fazla güvenlik personeli istihdam etmelidir. Belirtilen hedefler intikale hazır yaklaşık 23 bin asker ve 32 bin polis memurudur. Bu durum 2022 ve 2023 yıllarında BM Güvenlik Konseyi kararlarında resmen kabul edilmiştir. Ancak bir savaşı kazanmak, yeni ve deneyimsiz personeli sahaya sürmekten daha fazlasını gerektirir. Somali ordusu hala ihtiyaç duyduğu destekleyici ekipman, sahada akıl hocalığı, altyapı ve yönetim kurumlarından yoksundur.
Son olarak, Somalili yetkililer AfB gücü ayrılmadan önce Eş Şebab'a karşı savaşta önemli ilerleme kaydetmelidir. Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh'in Eş Şebab'ı beş ay içinde yenilgiye uğratma hedefi çılgınlık düzeyinde iyimser bir hedef. Ayrıca mevcut askeri harekatı bir maratondan ziyade bir sprint olarak kurguladığı için ters etki de yaratıyor. On yılı aşkın bir süredir temel askeri sorun Eş Şebab'ı yerleşim yerlerinden çıkarmak değil, Eş Şebab'ı çıkardıktan sonra bu yerleşimleri elde tutmak ve yerel halka gerçek bir barış sağlamak olmuştur.
Afrika Birliği'nin görevleri
Barış güçlerinin sorunsuz ve aşamalı bir şekilde geri çekilmesini sağlamak için AfB'nin kendi zor görevler listesi var.
Haziran ayında 2 bin askerini geri çeken AfB'nin acil görevi, Eylül 2023 sonuna kadar çekilecek 3 bin askeri tespit etmek ve bunları geri çekmektir. Bu askerler muhtemelen misyonun tüm bölgelerinden ve asker katkısı yapan tüm ülkelerden (Burundi, Cibuti, Etiyopya, Kenya ve Uganda) çekilecektir.
İkinci olarak, AfB lojistiğin sorunsuz ilerlemesini sağlamak için Somali'deki BM Destek Ofisi ile birlikte çalışmalıdır. Lojistik zorluklar oldukça fazladır ve çok sayıda araç ve uçağın asker ve teçhizat taşımasını gerektirecektir. Bu faaliyetin en büyük kısmı ileri harekat üslerinin AfB'dan Somali güvenlik güçlerine devredilmesini ve belki de bazı üslerin kapatılmasını içerecektir. Bu üsler, devir teslimden sonra Eş Şebab'ın saldırılarına karşı özellikle savunmasız olacaktır.
Aynı zamanda, AfB geçiş gücü Somali Ordusu'nun şu anda orta ve güney Somali'de iki cephede devam eden saldırı operasyonlarını desteklemeye devam etmelidir.
Son olarak, AfB gücü Haziran 2024'te yapılması planlanan üçüncü asker geri çekilişine hazırlanırken düzenli operasyonlarını sürdürmelidir.
ATMIS'ten sonra ne olacak?
Güvenlik sorumluluklarının Somalili yetkililere devredilmesi sürecinde resmi plana sadık kalınacağını varsayarsak, AfB gücünün görev süresi 2025'te sona erecek. Ancak bu Somali'deki uluslararası güçlerin sonu anlamına gelmiyor. Amerika Birleşik Devletleri, Türkiye, Avrupa Birliği ve Birleşik Krallık tarafından yürütülen güvenlik yardım programları ve operasyonları, Afrika Birliği gücü görevden ayrıldığında hemen sona erecek gibi görünmüyor. Hiç değilse diplomatik unsurları korumak için Mogadişu ve çevresinde uluslararası bir güvenlik varlığı kalacaktır.
Somali'nin komşuları da güçlerini sıfıra indirmeyecektir. Nitekim bu yılın başlarında Somali'nin komşuları, federal hükümetin Eş Şebab'la mücadelesine yardımcı olmak üzere ek birlikler sağlamayı kabul ederek, Afrika Birliği gücünden sonraki dönemin neler getirebileceğinin açık bir işaretini verdiler. Ancak şu ana kadar bu taahhüt yerine getirilmiş gibi görünmüyor.
Dolayısıyla Somali federal hükümetinin komşularıyla ikili güvenlik anlaşmaları yapması muhtemeldir. Somali'nin Uganda'dan Mogadişu ve çevresinde bir güvenlik gücü bulundurmasını istemesi de olasıdır. Bu pratikte mantıklı. Çünkü Ugandalı birlikler Eş Şebab'la mücadelede 16 yılı aşkın bir deneyime sahip. Başka bir yabancı ülkenin bunun benzerini yapması çok zor olacaktır. Bu senaryoda Burundi, AfB geçiş gücünün görev süresi sona erdiğinde askerleri Somali'den ayrılan tek ülke olabilir. Eğer böyle olursa, bu uzun savaşın dinamiklerinde büyük bir stratejik değişiklik anlamına gelmeyecektir.
Paul D. Williams tarafından kaleme alınan ve The Conservation'da yayınlanan bu değerlendirme Mepa News okurları için tercüme edilmiştir. Değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.