Azerbaycan ile Ermenistan arasında Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden çatışmalar beşinci gününe girerken, insansız hava araçlarının çatışma ortamına etkisi de daha fazla gündeme gelmeye başladı.
Silahlı ve silahsız insansız hava araçlarının Karabağ cephe hattında Azerbaycan ordu güçlerince aktif bir şekilde kullanımı, henüz konvansiyonel bir savaşa dönüşmemiş olan çatışma ortamının dinamiklerini daha sofistike bir hale getirdi.
Özellikle Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından servis edilen görüntüler, insansız hava araçlarının Ermenistan ile yaşanan çatışmalarda ne denli etkin bir unsur olduğunu ortaya koydu.
Bu çalışmada, Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nce Dağlık Karabağ bölgesindeki çatışmalarda aktif olarak kullanılan silahlı ve silahsız insansız hava araçları yer almaktadır.
Bayraktar TB2
Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'ne ait olduğu ifade edilen, Baykar Savunma tarafından üretilen Bayraktar TB2 silahlı insansız hava araçları (SİHA) hiç şüphesiz Karabağ bölgesinde devam eden çatışmalarda karşı tarafın en fazla çekindiği, etkili ve caydırıcı bir güç unsuru haline gelmiş durumda.
Bayraktar TB2'ler çatışmaların başladığı günden bu yana Ermenistan güçlerine ait askeri mevzi, konvoy, tank ve zırhlı araçlar ile topçu bataryalarını yoğun bir şekilde hedef alıyor.
Baykar Bayraktar TB2 mühimmat yüklü bir şekilde
Bayraktar TB2'ler sadece silahlı olarak değil, silahsız olarak da düşman mevzilerini gözetlemekte ve hedef belirleme gibi konularda da oldukça yetenekli.
Nitekim Türk yapımı Bayraktar TB2'ler Suriye ve Libya sahalarında etkin bir şekilde kullanılmış ve gösterdiği üstün başarıyla isminden oldukça fazla söz ettirmişti.
Suriye ve Libya sahalarından sonra şimdi de Azerbaycan ile Ermenistan arasındaki çatışmalarda etkin bir şekilde rol alan Bayraktar TB2'ler bölgede adeta çatışmanın belirleyici güç unsuru olmuş durumda.
En fazla görüntü Bayraktar'dan geliyor
Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından Dağlık Karabağ bölgesinde devam eden çatışmalarla ilgili olarak Ermenistan güçlerini hedef alan en fazla saldırı görüntüleri Bayraktar TB2'lerden oluyor.
Aşağıdaki görüntülerde Bayraktar TB2 tarafından hedef alınan Ermenistan ordu güçleri görülüyor:
Askerlerden bazıları kendilerine doğru gelen füzenin sesini duyup siper almaya çalışsa da oldukça tedbirsiz bir şekilde hareket ettiklerinden, bu saldırıda ağır zayiat vermiş olma ihtimalleri yüksek.
Yine servis edilen bir diğer görüntüde Türk yapımı Bayraktar TB2'lerin Ermenistan güçlerince kullanılan Rus yapımı hava savunma sistemini imha ettiği görülmekte.
Rus yapımı '9K33 Osa' alçak irtifa hava savunma sisteminin TB2'ler tarafından hedef alındığı esnada aktif olduğu, radarının hareket etmesinden anlaşılıyor.
İmha edilen 9K33 Osa hava savunma sistemi
IAI Harop
Israel Aerospace Industries (IAI) tarafından üretilen ve Azerbaycan'ın geçmiş dönemde İsrail'den satın aldığı ve Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan güçleriyle yaşanan çatışmalarda aktif olarak kullandığı bir diğer insansız hava aracı da Harop drone sistemleri.
Farklı tipte savaş başlıkları taşıyabilen Harop kamikaze drone'ları uzun menzili ve en az sapma oranıyla isminden oldukça söz ettiren bir insansız hava aracı.
Harop kamikaze drone
Dağlık Karabağ bölgesinde Ermenistan güçlerine yönelik operasyonlarda Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'nce aktif olarak kullanılan bu sistemler tarafından gerçekleştirilen saldırılara ait görüntüler de Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından belli aralıklarla kamuoyuna servis ediliyor.
Harop kamikaze drone'un test görüntüleri
Harop kamikaze drone'ları Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri tarafından Ermenistan güçlerine ait askeri mevziler, lojistik konvoyları, hareketli hedefler, tanklar ve diğer zırhlı araçlara karşı etkin bir şekilde kullanılıyor.
Aşağıda, Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından servis edilen görüntülerde, Harop olduğu değerlendirilen kamikaze drone'lar Ermenistan güçlerine ait tankları hedef alıyor:
Öte yandan Harop kamikaze drone sistemlerinin alçak irtifa hava savunma sistemlerine karşı etkili bir savunma sisteminin bulunmadığını da eklemek gerekiyor. Ancak Dağlık Karabağ bölgesi gibi henüz tam olarak konvansiyonel bir savaş ortamına dönüşmemiş çatışma bölgelerinde oldukça etkili bir şekilde kullanılabileceği bir gerçek.
Yukarıdaki kayıtta yer alan görüntülerde, Ermenistan güçlerine ait bir mevzinin kamikaze drone ile hedef alındığı, bu esnada unsurların korunabilmek için mevzinin içerisine girmeye çalıştığı görülebiliyor.
Bununla birlikte Harop'ların Ermenistan güçleri tarafından bölgede düşürüldüğüne dair haberler de kamuoyuna yansımakta. Bu haberlerden birinde düşürülen hava aracına ait görüntü de servis edilirken, fotoğraf karesindeki hava aracının Harop olduğu net bir şekilde anlaşılabiliyor.
Ermenistan tarafınca düşürüldüğü açıklanan İsrail yapımı Harop kamikaze drone
Aslına bakılırsa Ermenistan tarafı Azerbaycan'a ait çok sayıda insansız hava aracını düşürdüğüne dair haberleri dolaşıma sokuyor. Ancak bu haberlerin teyit edilebileceği enkaz gibi görüntülere ulaşmak mümkün olmuyor. Dolayısıyla bu haberlerin tamamı için doğru demek pek mümkün değil.
Azerbaycan Savunma Bakanlığı tarafından servis edilen diğer görüntülerde de kamikaze drone'lar tarafından hedef alınan Ermenistan ordu güçlerine ait araçlar bulunuyor.
Bu görüntülerde Ermenistan güçlerine ait hareket halindeki bir askeri kamyon, tanklar, çok namlulu roket atar rampaları ve alçak irtifa hava savunma sistemine benzeyen bazı sistemler hedef alınıyor. 'Benzeyen' ifadesini kullanıyorum çünkü hedef alınan bazı noktaların karşı tarafı aldatmak için kullanılan sahte hedef olma ihtimali de bulunuyor.
Orbiter
İsrailli Aeronautics Defense Systems tarafından üretilen Orbiter drone sistemleri de Dağlık Karabağ bölgesinde Azerbaycan ordusu tarafından Ermenistan güçlerine yönelik aktif bir şekilde kullanılıyor.
Genellikle askeri gözetleme faaliyetlerinde kullanılan Orbiter insansız hava araçlarının farklı tür ve modellerde çeşitleri bulunuyor. Orbiter'in tıpkı Harop kamikaze drone gibi kullanılabilen modelleri de mevcut.
Savunma Bakanlığı tarafından yayınlanan, Bayraktar TB2'ler tarafından gerçekleştirilen saldırılara ait görüntülerden birinde, Ermenistan güçlerine ait topçu mevzisinin hedef alındığı anlarda Orbiter drone'un da hedefin hemen üzerinden geçtiği görülüyor. (34. saniye)
Orbiter net bir şekilde görülebiliyor:
Orbiter insansız hava araçlarının da alçak irtifa hava savunma sistemleri tarafından düşürülebildiğini, buna karşı pek korunaklı olmadığını eklemek gerekli.
Nitekim geçtiğimiz günlerde Ermenistan güçlerince servis edilen görüntülerde Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri'ne ait olduğu belirtilen bir Orbiter'ın, alçak irtifa hava savunma sistemlerince hedef alındığı görülmekteydi:
Sonuç olarak:
Günümüzdeki savaşlarda denge değiştirici bir güç unsuru olarak aktif bir şekilde kullanılmaya başlayan silahlı ve silahsız insansız hava araçları, Dağlık Karabağ bölgesindeki çatışmalarda da aktif bir şekilde kullanılıp, sahibi olan tarafın üstünlük sağlamasına neden olmuştur.
Dağlık Karabağ bölgesinde yaşanan çatışmalarda, özellikle Ermenistan tarafının kaydettiği görüntüler incelendiğinde cephe hattındaki seslerden bölgede yoğun bir insansız hava aracı uçuşu gerçekleştirildiği anlaşılmakta. Bu aynı zamanda karşı taraf üzerinde psikolojik baskı uygulamak için de kullanılan oldukça etkili bir yöntem.
Aşağıdaki görüntülerde, Karabağ'daki cephe hattından görüntü almak isteyen Ermeni gazetecilerin havadaki insansız hava aracının sesinden nasıl etkilendikleri görülüyor.
Bu sesin cephe hattında savaşan asker üzerinde bıraktığı etki de pek farklı sayılmaz.
Dağlık Karabağ bölgesinde kullanılan insansız hava araçları aynı zamanda kara topçularının atış yapacağı noktaların belirlenmesinde de oldukça etkin bir şekilde kullanılıyor. Bu yüzden havada uçan her insansız hava aracı doğrudan düşmanı hedef almak için değil, geri plandaki komuta ve operasyon yürütme merkezlerine istihbarat sağlamak için de kullanılmakta.
Rusya'nın Suriye'de sivil yaşam alanları ve muhaliflerin kontrolündeki bölgelerde oldukça etkin bir şekilde kullandığı, bu yöntem, Azerbaycan ordu güçleri tarafından da Ermenistan güçlerine ait mezvilerin hedef alınmasında kullanılıyor. Sadece mevzilerin hedef alınmasında değil, karadan gerçekleştirilecek ilerlemeler esnasında güzergahın belirlenmesinde de insansız hava araçlarından etkin bir şekilde faydalanılıyor.
Öte yandan önemli bir noktayı belirtmek gerekiyor ki, Türkiye'nin son dönemde savunma sanayi genelinde, insansız hava araçları özelinde kat ettiği gelişmeler oldukça dikkat çekici boyutlara ulaşmış durumda. Son olarak Dağlık Karabağ bölgesinde yaşanan çatışmalarda etkin olarak kullanılan Bayraktar TB2'ler bunun en önemli göstergesi. Nitekim TB2'lerin geçmiş dönemde Suriye ve Libya'ya oldukça başarılı bir sınav verdiğini de belirtmiştim.
Dikkat çekilmesi gereken bir diğer konu da Türkiye'nin tıpkı Suriye ve Libya'da olduğu gibi, geliştirdiği savunma sanayi ürünlerini gerçek çatışma/savaş sahasında deneyimleyecek fırsatı bulduğu. Bu deneyimleme ve tecrübeler, gerek insansız hava araçları olsun gerekse diğer savunma sanayi ürünleri olsun, bunların daha da geliştirilmesine çok büyük katkı sunacaktır.
Yine eklenmesi gereken bir diğer konu da Türkiye'nin savunma sanayi ürünlerini deneyimlere fırsatı bulduğu sahalarda, SİHA veya farklı türden araç ile mühimmatları deniyor olabileceği. Bunların içerisine Türkiye'nin ürettiği kamikaze drone sistemlerini de ekleyebiliriz. Çünkü bu tip savunma sanayi sistemlerinin, savaş sahalarında test edilmesi oldukça önemli bir fırsattır.
Kaynak: Mepa News