Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 11 Mayıs'taki kabine toplantısının ardından yaptığı açıklamada, "16-17-18-19 Mayıs'ta yine sokağa çıkma kısıtlaması uygulanacaktır" demişti.
Sokağa çıkma yasağının uygulanacağı 15 kent şöyle:
Ankara, Balıkesir, Bursa, Eskişehir, Gaziantep, İstanbul, İzmir, Kayseri, Kocaeli, Konya, Manisa, Sakarya, Samsun, Van ve Zonguldak.
Daha önce 31 kentte 23 Nisan'ı takip eden dört gün boyunca sokağa çıkma yasağı uygulanmıştı. Ayrıca koronavirüs salgınıyla mücadele kapsamında hafta sonları da sokağa çıkma yasağı uygulanıyor.
Erdoğan açıklamasında, geçen hafta giriş-çıkış yasağının sonlandırıldığı yedi ile ek olarak dokuz ilde de yasağın sonlandırılacağını söylemişti. Bu iller, Adana, Diyarbakır, Mardin, Trabzon, Ordu, Denizli, Kahramanmaraş, Şanlıurfa ve Tekirdağ.
Önceki yasaklarda hangi esneklikler getirilmişti?
Ramazan ayının başlaması nedeniyle yasak öncesi ve süresince market ve bakkalların çalışma saatlerine, Ramazan'dan önceki iki hafta sonunda uygulanan yasaklara kıyasla esneklik getirildi.
Sokağa çıkma yasağının olduğu 23.04.2020 Perşembe ve 24.04.2020 Cuma günleriyse marketler ve bakkallar 09.00-14.00 saatleri arasında faaliyet göstermişti.
Bu kez de 18 ve 19 Mayıs tarihlerinde market, kasap, manav ve bakkallar belli bir süre için açık olacak. Ancak Ramazan ayının 24 Nisan Cuma günü başlaması nedeniyle market ve bakkalların açık kalma saatlerinde önceki hafta sonlarında uygulanan yasaklara göre değişikliğe gidilmişti.
Hangi kurum ve işletmeler açık olacak?
Genelgede, yasak süresince açık kalacak işyeri/kurum, kuruluşlar şöyle:
- Fırınlar, tatlıcılar, lokanta ve restoranlar (paket servis)
- İlaç, tıbbi cihaz ve dezenfektan üreten, satan ve nakliye eden yerler
- Sağlık kuruluşları, eczaneler, veterinerler
- Zorunlu kamu hizmetlerinin sürdürülmesi için gerekli kamu kurum ve kuruluşları ile işletmeler (Havalimanları, limanlar, sınır kapıları, gümrükler, karayolları, huzurevleri, yaşlı bakım, rehabilitasyon ve acil çağrı merkezleri, AFAD birimleri, Vefa Sosyal Destek birimleri ve benzerleri),
- Valilikler ve kaymakamlıklar tarafından yerleşim merkezleri için her 50 bin nüfusa bir ve il sınırları içinden geçen şehirlerarası karayolu, varsa otoyol üzerinde her 50 kilometre için bir olmak üzere belirlenecek sayıda akaryakıt istasyonu ve lastik tamircisi,
- Doğalgaz, elektrik, petrol sektöründe stratejik olarak faaliyet yürüten büyük tesis ve işletmeler,
- PTT, su, gazete ve mutfak tüpü dağıtım şirketleri,
- Hayvan barınakları, hayvan çiftlikleri ve hayvan bakım merkezleri,
- Sağlık hizmetlerinin kapasitesini artırmaya yönelik acil inşaat, donanım gibi faaliyetleri yürüten işletme/firmalar,
- Bulunduğu yerin İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurulu tarafından izin verilmesi şartı ile makarna, un, süt, et, balık üretimi gibi temel gıda maddelerinin üretiminin yapıldığı tesisler ve kâğıt, kolonya üretimi başta olmak üzere hijyen malzemeleri ile bu malzemelerin üretimi için ihtiyaç duyulacak hammaddelerin üretiminin yapıldığı tesisler,
- Yurt içi ve dışı taşımacılık
- Oteller ve konaklama yerleri,
- Gıda, temizlik ve ilaç gibi sektörlere ambalaj sağlayan üretim tesisleri,
- Çalışanları inşaat alanında bulunan şantiyede konaklayarak yapımı devam eden büyük inşaatlar
- Gazete, radyo ve televizyon kuruluşları ile gazete basım matbaaları.
Sokağa çıkma yasağından kimler istisna tutulacak?
Genelgede sokağa çıkma yasağı kapsamı dışında tutulanlar da şöyle sıralandı:
- Açık olacak işyerlerinde çalışanlar,
- TBMM çalışanları
- Cenaze defin işlemlerinde görevli olanlar (din görevlileri, hastane ve belediye görevlileri gibi) ile birinci derece yakınlarının cenazelerine katılacak olanlar,
- Elektrik, su, doğal gaz, telekomünikasyon gibi kesintiye uğramaması gereken tedarik sistemlerinin sürdürülmesi ve arızalarının giderilmesinde görevli olanlar,
- Demir-çelik, cam, ferrokrom gibi sektörlerde faaliyet yürüten iş yerlerinin yüksek dereceli maden/cevher eritme fırınları ile soğuk hava depoları gibi zorunlu olarak çalıştırılması gereken bölümlerinde görevli olanlar,
- Bankalar başta olmak üzere yurt çapında yaygın hizmet ağı bulunan kurum, kuruluş ve işletmelerin bilgi işlem merkezlerinin çalışanları (asgari sayıda olmak kaydıyla),
- Bozulma riski bulunan bitkisel ve hayvansal ürünlerin üretimi, işlenmesi, pazarlanması ve nakliyesinde çalışanlar,
- Küçük ve büyükbaş hayvanları otlatanlar, arıcılık faaliyetini yürütenler, sokak hayvanlarını besleyecek kişiler ile evcil hayvanlarının zorunlu ihtiyacını karşılamak üzere dışarı çıkacaklar (ikametinin önü ile sınırlı olmak kaydıyla),
- Yurt, pansiyon, şantiye gibi toplu yerlerde kalanların gereksinim duyacağı temel ihtiyaçların karşılanmasında görevli olanlar,
- İş sağlığı ve güvenliği nedeniyle iş yerlerinden ayrılmaları riskli olan çalışanlar (iş yeri hekimi gibi),
- Servis hizmeti vermek üzere dışarıda olduklarını belgelemek şartıyla teknik servis çalışanları,
- Tarımsal üretimin devamlılığı için gerekli olan ekim-dikim, sulama-ilaçlama gibi faaliyetler kapsamında bölgesel özelliklere göre İl/İlçe Hıfzıssıhha Kurullarınca izin verilenler,
- Tedarik zincirinin aksamaması amacıyla; marketler ve sebze-meyve hallerine mal, malzeme ve ürünlerin nakli, depolanması ve satışa hazırlanması aşamasında görevli olanlar.
Kısıtlamanın olduğu 18 Mayıs Pazartesi ve 19 Mayıs salı günleri marketler, bakkallar, manavlar ve kasaplar 10.00-16.00 saatleri arasında faaliyet gösterebilecek.
Ekmek dağıtımı nasıl yapılacak?
Ekmek dağıtımının düzenli olması amacıyla vali ve kaymakamların başkanlığında fırıncılar odası, yerel yönetim, emniyet ve jandarma temsilcilerinin katılımıyla oluşacak komisyon tarafından, her mahalle için muhtar görüşü de alınarak il/ilçe ekmek dağıtım planı yapılacak.
Bu planda il/ilçedeki ekmek üreten iş yerlerinin sorumlu oldukları dağıtım bölgeler (mahalle/cadde/sokak ölçeğinde) ile her dağıtım bölgesi için görev yapacak araç listeleri belirlenecek. Genelgeye göre, bu şekilde yapılacak planlama dışında sadece Vefa Sosyal Destek Birimleri ekmek dağıtımını gerçekleştirebilecek.
Gazete dağıtımı nasıl yapılacak?
Türkiye genelinde gazetelerin büyük bir kısmı marketler, bakkallar ve büfeler aracılığıyla satılıyor.
Bu işletmelerin kapalı olması, ilk sokağa çıkma yasağının uygulandığı 11-12 Nisan'da gazetelerin satış yapamamasına yol açmıştı.
İçişleri Bakanlığı'nın 21 Nisan'da yayımladığı yeni genelgeye göre gazete dağıtımı, 23 Nisan 2020 Perşembe ve 24 Nisan 2020 Cuma günleri gazete dağıtımı/satışı marketler ve bakkallar aracılığı ile yapılacak.
25 Nisan 2020 Cumartesi ve 26 Nisan 2020 Pazar günleri ise gazete dağıtımı, sadece gazete şirketlerinin ring halinde çalışacak kendi dağıtım araçları, tespit edilecek içme suyu dağıtım bayileri ve Vefa Sosyal Destek Birimleri aracılığıyla yapılacak. Gazete dağıtımı evlere servis şeklinde gerçekleştirilecek.
Yasağa uymayanlara hangi yaptırımlar uygulanacak?
Genelgeye göre sokağa çıkma yasağına uymayanlara Umumi Hıfzısıhha Kanunu'nun 282. maddesi uyarınca 250 liradan 1000 liraya kadar para cezasının yanı sıra, aykırılığın durumuna Türk Ceza Yasası'nın 195. maddesine göre hapis cezasına kadar yaptırım uygulanabilecek.
TCK'nin 195. maddesi "Bulaşıcı hastalıklardan birine yakalanmış veya bu hastalıklardan ölmüş kimsenin bulunduğu yerin karantina altına alınmasına dair yetkili makamlarca alınan tedbirlere uymayan kişinin 2 aydan 1 yıla kadar hapis cezası" ile cezalandırılacağını hükme bağlıyor.
Yasağın yasal dayanağı ne?
İçişleri Bakanlığı 30 büyükşehir ile Zonguldak'ı kapsayan sokağa çıkma yasağını İl İdaresi Yasası'nın 11/C ve Umumi Hıfzı Sıhha Yasası'nın 27 ile 72. maddelerine dayanarak aldı.
İl İdaresi Yasası'nın 11/C maddesi, valilere, "kamu düzeni veya güvenliğinin olağan hayatı durduracak veya kesintiye uğratacak şekilde bozulduğu ya da bozulacağına ilişkin ciddi belirtilerin bulunduğu hâllerde on beş günü geçmemek üzere ildeki belirli yerlere girişi ve çıkışı kamu düzeni ya da kamu güvenliğini bozabileceği şüphesi bulunan kişiler için sınırlama; belli yerlerde veya saatlerde kişilerin dolaşmalarını, toplanmalarını, araçların seyirlerini düzenleme veya kısıtlama" yetkisi veriyor.
Umumi Hıfzısıhha Yasası'nın 27. maddesi, salgın hastalık halinde şehir, kasaba ve köylerde gerekli izolasyon önlemlerinin alınmasını, 72. madde ise salgın hastalıkların ortaya çıkması halinde, hangi önlemlerin nasıl alınacağını düzenliyor.
Yasaın uygulanacağı 31 kente 4 Nisan itibarıyla şehirler arası seyahat sınırlaması da getirilmişti.
Bu kentlere ilk kez 11-12 Nisan hafta sonu için sokağa çıkma yasağı uygulanmış, yasağın 10 Nisan gecesi ilan edilmesi nedeniyle panik yaşanmış, çok sayıda kişinin market ve fırınlara gitmesi nedeniyle eleştirilen İçişleri Bakanı Süleyman Soylu istifa etmiş, istifanın Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından kabul edilmemesiyle Soylu görevine geri dönmüştü.