Girişimci Putra Kelana, kutsal Ramazan ayı boyunca ailesi ve arkadaşlarıyla birlikte Kuzey Sumatra'daki şehrinde birkaç farklı lokantada orucunu açıyor.
Ancak bu yıl menüde bir restoran olmayacak: McDonald's.
Kelana, McDonald's İsrail'in Gazze'deki savaş sırasında İsrail ordusuna binlerce öğün bedava yemek bağışladığını sosyal medya üzerinden duyurduğu Ekim ayından bu yana fast food zincirini boykot ediyor.
Al Jazeera'ye konuşan Kelana, "Bu düpedüz bir boykottan ziyade İsrail'e karşı derin bir nefret duygusu" dedi.
"Eskiden arabamda McDonald's etiketi vardı ve bu etiket arabalı servisi kullandığımda bana indirim sağlıyordu ama savaş başlayınca onu söktüm."
"İsrail güçlerine karşı savaşmaya yardım etmek için Gazze'ye gidebilseydim, bunu yapardım. Müslümanlar her gün İsrailliler tarafından öldürülüyor. Oraya şahsen gidemeyeceğim için, bundan sonraki en iyi şey İsrail ile bağlantılı ürünleri kullanmayarak desteğimi göstermek."
Üyelerin düzenli olarak uzak durulması gereken ürünlerin güncel listelerini paylaştığı bir Whatsapp grubuna katılan Kelana, Fransız üretici Danone'nin birçok İsrailli şirket ve yeni girişime yatırım yaptığına dair haberlerin ardından Aqua marka şişe suyu içmeyi de bıraktı.
Güneydoğu Asya genelinde, İsrail'le bağlantılı olduğu düşünülen ürünleri boykot etme çağrıları büyük markaların kar oranları üzerinde gözle görülür bir etki bırakıyor.
Şubat ayında McDonald's, uluslararası satışların 2023'ün dördüncü çeyreğinde sadece yüzde 0,7 artmasının nedenlerinden birinin de savaş olduğunu, bir önceki yılın aynı dönemindeki yüzde 16,5'lik büyümenin keskin bir şekilde düştüğünü söyledi.
McDonald's CEO'su Chris Kempczinski bir kazanç çağrısında "Gördüğümüz en belirgin etki Orta Doğu'da ve Endonezya ve Malezya gibi Müslüman ülkelerde" dedi.
"Bu çatışma, bu savaş devam ettiği sürece [...] önemli bir iyileşme görmeyi beklemiyoruz."
Boykotlardan etkilenen diğer markalar arasında Unilever ve kahve zinciri Starbucks da bulunuyor.
Dove sabunu, Ben & Jerry's dondurması ve Knorr hazır küplerini üreten Unilever, Şubat ayında yaptığı açıklamada, Endonezya'daki satışlarının "jeopolitik odaklı, tüketiciye yönelik kampanyalar" sonucunda geçen yılın dördüncü çeyreğinde çift haneli bir düşüş yaşadığını söyledi.
Medan'da bir ev hanımı olan Isna Sari, savaşın başlamasından bu yana haftalık alışveriş listesinde Unilever'e ait Sunlight marka bulaşık deterjanını yerel Mama Lemon markasıyla değiştirmek de dahil olmak üzere çeşitli değişiklikler yaptığını söyledi.
Al Jazeera'ye verdiği demeçte "Ayrıca yine Unilever'e ait olan Pepsodent yerine Ciptadent diş macunu almaya başladım" dedi. "Bu ürünler hem İsrail'i desteklemiyor hem de daha ucuz."
"Bu değişiklikleri yapmamın nedeni, Filistin'i desteklemeyen hiçbir şirkete paramı kaptırmak istememem."
İsrail ile bağları olduğu iddiasıyla hedef alınan şirketlerin birçoğunun bu ülkeyle zayıf da olsa bağlantıları bulunuyor.
McDonald's franchise'ları fast-food devinin Amerika Birleşik Devletleri'ndeki merkezine bir ücret ödemek zorundayken, McDonald's İsrail tarafından işletilenler de dahil olmak üzere çoğu satış noktası yerel olarak işletilmektedir.
McDonald's'ın Suudi Arabistan, Umman, Kuveyt ve Birleşik Arap Emirlikleri gibi Müslümanların çoğunlukta olduğu birçok ülkedeki bayileri Filistinlilere desteklerini ifade etmiş ve Gazze'deki yardım çabalarını desteklemek için bağışta bulunacakları sözünü vermişlerdi.
Endonezya'da 13.000 çalışanıyla 25 fabrika işleten Danone Endonezya, savaşla ilgili herhangi bir "bağlantı veya siyasi görüşe dahil olduğu" iddialarını reddetti ve geçen yıl Filistinliler için 13.3 milyar Endonezya rupisi (846.000 dolar) insani yardım bağışında bulunduğunu açıkladı.
Unilever Endonezya Kasım ayında yaptığı açıklamada çatışmadan "üzüntü ve endişe" duyduğunu ve ürünlerinin "Endonezya halkı tarafından üretildiğini, dağıtıldığını ve satıldığını” ifade etti.
Starbucks Endonezya, markanın diğer uluslararası şubeleri gibi, yerel bir şirket olan PT Sari Coffee Indonesia'ya aittir.
Bununla birlikte, markaların savaşla aralarına mesafe koyma çabaları kulak ardı edilmeye devam ediyor.
Starbucks'ın Medan'daki bir şubesinde ismini vermek istemeyen bir çalışan, iftar için bedava içecek promosyonlarına rağmen Ramazan ayında işlerin geçen yıla göre daha durgun olduğunu söyledi.
"Bu yıl ilk kez Ramazan ayında açılış saatlerimizi sabah 10'dan öğlen 12'ye değiştirdik. İşler çok durgun olduğu için artık akşam 10 yerine akşam 8'de kapatıyoruz. Şimdiye kadar bunu hiç yapmamıştık"
Malezya'da Starbucks bayisi Berjaya Food geçen yılın dördüncü çeyreğinde gelirlerinde yüzde 38.2'lik bir düşüş olduğunu bildirdi ve bunu "devam eden boykota bağladı".
Mart ayında Berjaya'nın kurucusu Vincent Tan, Starbucks Malezya'nın Malezyalılara ait olduğunu ve Malezyalılar tarafından işletildiğini ve "mağazalarda çalışanların yüzde 80 ila 85'inin Müslüman olduğunu" söyleyerek boykotun sona erdirilmesi çağrısında bulundu.
Tan, "Bu boykotun kimseye faydası yok" dedi.
Geçtiğimiz yıl Gerbang Alaf Restaurants'ın sahibi olduğu McDonald's Malezya, Boykot, El Koyma ve Yaptırımlar (BDS) Malezya'ya karşı, hareketi İsrail'in Gazze'deki savaşıyla yanlış bir şekilde ilişkilendirerek işlerine zarar vermekle suçlayan bir dava açmıştı.
Medan'a döndüğünde Kelana, McDonald's'ın köri soslu kızarmış tavuk, pilav, tatlı çay ve dondurma gibi iftar için özel promosyonlar içeren Ramazan menüsünü özlediğini söyledi.
Yine de gıda zincirine para vermeme konusundaki kararlılığını sürdürüyor.
"Çok şiddetli olmak zorunda değil, sadece elimizden geleni yapmamız gerekiyor" dedi.
"Satın aldığımız şeyleri seçerek ailelerimiz aracılığıyla değişimi sağlayabiliriz, ki bu da zor olabilir çünkü alışkanlıktan dolayı ürün satın alma eğilimindeyiz."
"McDonald's'ı kim sevmez ki? Özellikle de özel sosunu. Ama onsuz da yaşayabiliriz."
Kaynak: Mepa News