Grubun Afganistan’daki saygınlığını artıran bir etken olarak Taliban’ın vergi memurları.
Muhammeddin her iki ayda bir Afganistan’ın kuzeyindeki Çardara bölgesindeki vergi memuruna gidip, vergisini ve faturalarını ödediğine dair bir makbuz alıyor.
Faturalarını ödediğine dair, Afganistan devletine ait bir elektrik dağıtım şirketi olan ve elektriğin bütün ülkeye verilmesini sağlayan "Da Afganistan Breshna Şerkat"ın logosu yerine Taliban’ın arması olan bir evrak kendisine verilen Muhammeddin, hizmetin gayet profesyonel olduğunu söylüyor.
Kunduz şehrinin kırsaında bulunan ve büyük ölçüde Taliban tarafından yönetilen bir bölge, hükümet güçlerinin defalarca denemesine rağmen alınamadı.
İşte bu bölgede yaşayan bir Afgan vatandaş şunları söylüyor: "Taliban’ın kuralları ve düzenlemeleri uygulama hususundaki sıkı tavrı göz önüne alındığında bence Afgan hükümetinden daha fazla vergi topluyorlardır. Olması gerektiği şekilde vergi topluyorlar ve insanlar da onlara karşı gelemiyor."
Afganistan’ın yüzde kaçının Taliban tarafından kontrol edildiği noktasında farklı görüşler olsa da, bu oranın son dönemde sürekli arttığı ve hareketin, Muhammeddin gibi milyonlarca sıradan Afganın günlük yaşamlarında kendini daha fazla hissettirdiği ortadadır.
Geçtiğimiz hafta NATO tarafından yayımlanan bir rapora göre, Eşref Gani hükümeti ülkedeki toplam nüfusun %65’ini kontrol etmesine rağmen, Afganistan’ın 407 idari bölgesinin yüzde 55.5’inde varlık gösterebilmektedir. Bu oranlar 2001 yılında Taliban hükümetinin devrilmesinin ardından en düşük seviyeyi son birkaç yılda gördü. Taliban ise kendi verilerine dayandırdığı raporlarında ülkenin %70’ini kontrol ettiğini söylüyor.
"Taliban bir idari makam işlevi görmeye başladı"
Taliban 2001’de kaybettiği toprakları yavaş yavaş tekrar kontrol altına almaya başlayıp, araziden faydalanarak ve günlük ekonomik aktiviteler ile maden operasyonlarından pay alarak bir idari makam gibi işlev görmeye başladı.
İngiltere merkezli Denizaşırı Gelişim Enstitüsü bünyesinde bu yıl yayımlanan “Taliban Gölge Hükümeti Altında Hayat” isimli kitabın yazarı Ashley Jackson bu hususta şöyle diyor: "Taliban istediğini her şeyi, istediği zaman gidip alabilecek güce sahip olmasına rağmen böyle yapmamayı tercih ediyor. Normal bir devlet gibi hareket ediyorlar."
Taliban kontrol ettiği bölgelerde İslami kurallar çerçevesinde, her Müslüman’ın mal varlığının %2.5’ini ihtiyaç sahiplerine vermesi anlamına gelen zekat ve hasatın %10’una tekabül eden “öşür” vergisi toplama işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Bu işlemlere ilaveten, elektrik, telefon faturalarının tahsil edilmesi işlerine de bakılmaktadır. Bunun karşılığında ise hareket, baz istasyonlarını ve telefonları serbest bırakmaktadır. Günlük ihtiyaçları karşılayan fırın ve un değirmenleri gibi kuruluşlardan ise küçük oranlarda vergi alınmaktadır. Bütün bunlar Taliban otoritesinin halkın günlük yaşamında hissedilmesini sağlamaktadır.
Breshna Şerkat’ın sözcüsü Vahid Tevhidi kurumun, özellikle Kunduz, Baghlan, Helmand ve Kandahar’da Taliban’a yönlendirilen ödemeler neticesinde yıllık 66.500 dolar kayba uğradıklarını tahmin ettiklerini ancak şirketin kendisini ülkenin her tarafına eşit hizmet götürmeyi görev bilen bir ulusal dağıtım kurumu olarak gördüğü için bunu kabullendiklerini anlatıyor.
37 yaşındaki Ahmet, Kunduz şehrinin hemen dışında olan ve Taliban kontrolünde bulunan Deşti Arçi’de oturmasına rağmen, hükümet kontrolündeki şehirde bir manav dükkanı işletiyor. Dükkanındaki her bir kutu mal için 5 Afgani (7 sent), toplamda da aylık 600-700 Afgani hükümete ödeme yaptığını anlatıyor.
“Aldıklarına ne diyorlar bilmiyorum ama ödüyorum” diyor.
Vergiler
Kabil hükümeti Başkanlık ofisi sözcüsü Şahüseyin Murtazavi Taliban’ın Pakistan gibi dış ülkelerden gelen yardımlara, kaçak madenlerden ve uyuşturucudan gelen paralara hala muhtaç olduğunu iddia ederken aynı zamanda örgütün kırsal kesimde işleyen bir vergi sistemi kurduğu gerçeğini de kabul ediyor.
Murtazavi, “Ne yazık ki, Taliban’ın kontrolü altında yaşayan insanlardan örgütün zorla vergi aldığına dair sık sık şikayetler geliyor” diyor.
Hükümetin kontrol ettiği bölgelerde yaşayan insanların dahi daha adil ve güvenilir olarak gördüğü Taliban’ın adalet sistemi ve mahkemelerinin yanı sıra vergi sistemi de hareketin gerçek bir idari makam ve devlet gibi çalıştığına işaret etmektedir.
Ülkenin sıkıntılı güney bölgesindeki Helmand’ın Nevzat şehrinden gelen ve vilayet başkenti Leşker Gah’da mola veren İslamuddin isimli mütevazi bir kamyon şoförü "Taliban’ın adamakıllı bir yönetim sistemi var" diyor.
“Laşkar Gah’da hükümet nasıl vergi topluyorsa Taliban da Nevzat’ta topluyor.”
Taliban aldığı vergiler karşılığında ise, IŞİD ve hükümet yanlısı yarı milis çetelerin korumasız köyleri basıp zulüm etmelerine karşı kontrol ettiği bölgelerde adaletin ve güvenliğin garantörü olduğunu göstermektedir.
Taliban sözcüsü Zabiullah Mücahid konu hakkında şöyle konuşuyor: “Sınırlara yakın bölgelerdeki büyük otoyollar üzerinde belirli noktalarda görev yapan mobil gümrük ekiplerimiz, özellikle ithalat ve ihracat yapan büyük taşıtlardan vergi toplamakla vazifelendirilmiştir. Birçok bölgede ticaretle uğraşanlarla yapılan anlaşma gereği, bizim onlara güvenli bir ortam sağlamamız karşılığında onlar da bize mallarının %2’si tutarında ödeme yapmaktadır.”
Ülkenin doğusundaki Nangarhar’da IŞİD'lilerin defalarca okullara ve öğretmenlere saldırması neticesinde insanlar kendilerini savunmak için silahlandı ancak bu yeterli olmayınca Taliban’dan yardım istenildi.
Çalışırken, sürekli silahlı gezenlerden birisi olan Nangarhar Eğitim Müdürü Hasibullah Şinvari şöyle diyor: “Hükümetin IŞİD’in okullara tekrar ve tekrar saldırmasını engelleyemeyince bölgenin ileri gelenleri okulların korunması için Taliban’dan yardım istemek zorunda kaldı.”
40 yıldır devam eden savaş nedeniyle devletin temel hizmetleri dahi vatandaşlarına sunamayacak derecede zarar gördüğü Afganistan’da her geçen gün daha fazla toprağı kontrol altına alan Taliban yönetimi, düzgün bir devlet gibi işlemesi ve uyguladığı ikiz vergi ve güvenlik sistemi sayesinde vatandaşlar arasında daha fazla kabul görmeye başladı.
Kunduz’daki Aktaş’ta oturan 42 yaşındaki Abdül şöyle diyor: “Taliban’ın kontrol ettiği yerlerde yaşayan insanlar, Taliban’a vergi vermeyi gayet normal olarak görüyor zira Taliban hükmettiği toprakları olması gerektiği gibi idare ediyor."
Kaynak: Reuters (Abdul Qadir Sediqi), Mepa News