Irak'ın yeni cumhurbaşkanını belirlemesi beklenen Kürtler, bu sefer ortak bir isim üzerinde anlaşamadı. Çoğunlukta Kürtler olmak üzere hâlihazırda resmen isimleri açıklanan 7 aday bulunuyor.
Bağdat meclisinden yapılan yazılı açıklamaya göre, Kürdistan Demokrat Partisi'nin (KDP) desteklediği Fuad Hüseyin, Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) resmi adayı Berhem Salih, KYB'nin kurucu lideri ve geçen yıl hayatını kaybeden Celal Talabani'nin bacanağı Abdullatif Reşid, Goran (Değişim) Hareketi'nden bir dönem milletvekilliği yapmış iki isim Serdar Abdullah ve Sirve Abdullvahid, Kürdistan İslami Birlik Partisi (Yekgirtu) adayı Ömer Berzenci ile İyad Allavi'nin liderliğindeki Vataniyye Koalisyonu içerisinde yer alan Sünni Arap siyasetçi Abdulkerim Abtan el-Cuburi resmi adaylık başvurusunda bulundu.
Ülkede siyasi gruplar arasında 2003'ten sonra varılan gayriresmi anlaşmaya göre, cumhurbaşkanı Kürtlerden, başbakan Şiilerden, meclis başkanı ise Sünnilerden seçiliyor.
Hükümetin kurulması aşaması kapsamında, Sünnilere verilen meclis başkanlığı seçimi 15 Eylül'de düzenlenen oturumda yapılıp, Selim Cuburi'nin yerine Muhammed Halbusi seçildi. Halbusi de Kürtlerin cumhurbaşkanını seçebilmesi için 25 Eylül tarihinde meclisin oturum düzenleyeceğini ilan etti ancak Kürtlerin ortak bir aday gösterememesi, çekişmelerin devam etmesiyle aday isimlerinin meclise ulaşmaması gibi nedenlerle oturum 1 Ekim'e ertelendi.
Ortak adayın nasıl seçileceği tartışması
Eski IKBY Başkanı ve KDP Genel Başkanı Mesut Barzani, Kürtler arasında birliğin yeniden tesis edilmesi için ülkenin yeni cumhurbaşkanın seçilmesi konusunda bir mekanizmanın kurulması gerektiğini açıkladı.
Barzani, ortak adayın seçilmesi için, ilk önce Bağdat Meclisi'ne girmeye hak kazanan Kürt siyasi partilerin kendi aralarında ismi açıklanan cumhurbaşkanı adaylarına yönelik bir ön seçim yapılmasını ve daha sonra en çok oyu alan kişinin de ortak aday olarak isminin meclise sunulması görüşünü belirtti.
KYB'nin resmi adayı olan Salih ise Barzani'nin bu görüşüne karşı çıkarak, cumhurbaşkanın Kürt siyasi partiler arasında değil doğrudan Bağdat Meclis'i tarafından seçilmesini isteyerek, nihai kararın da yasalara göre Bağdat Meclisi'nin vereceğini söyledi.
Barzani ve Salih'in birbirine karşı açıklamalarının ardından, KYB'deki büyük hakimiyeti elinde tutan politbüro üyesi ve geçen yıl hayatını kaybeden Celal Talabani'nin eşi Hero İbrahim Ahmed'den Barzani'nin açıklamasına destek geldi.
Ahmed, cumhurbaşkanlığı çekişmesi nedeniyle KDP-KYB arasındaki ilişkilerin kötü bir sürece girdiğini, Kürtler arasındaki siyasi birliğin sağlanması için ortak adayın Bağdat Meclisi'ndeki Kürt siyasi partiler tarafından seçilmesi gerektiğini ifade etti.
Ortak aday için ismi öne çıkan isimler
Mevcut tabloda, Kürtler arasında cumhurbaşkanlığı adayları içerisinde güçlü iki isim ön plana çıkıyor. Bunlar KYB'nin resmi adayı Berhem Salih ile Mesut Barzani liderliğindeki KDP'nin adayı Fuad Hüseyin.
Kürtlerin cumhurbaşkanlığı çekişmesine ilişkin Washington Enstitüsünde araştırma görevlisi Dr. Bilal Vahab tarafından ele alınan makalede, Salih ve Hüseyin'in büyük ihtimalle 2'nci tura kalacakları görüşünü dile getirerek, KDP'nin Kerkük valiliğiyle birlikte KYB'nin daha önce aldığı bakanlıklara karşılık seçimden çekilebileceğini iddia etti.
Talabani'nin Avrupa'daki önemli diplomatı Berhem Salih
IKBY'de yer alan Süleymaniye kentinde 1960 yılında doğan ve lise eğitimini Irak'ta tamamlayan Berhem Salih, ardından İngiltere'ye giderek Cardiff Üniversitesi Mimarlık Fakültesi'nden 1983'te mezun oldu. Liverpool Üniversitesi'nde genel mühendislik üzerine doktorasını tamamlayan Salih, bir dönem Avrupa'daki özel şirketlerde mühendis danışmanı olarak çalıştı.
KYB ile İngiltere'ye gitmeden önce temas kuran Salih, 1980'nin son yıllarına kadar KYB'nin Londra Sorumlusu görevini yürüttü. IKBY'ye 1992'de dönen Salih, aynı yıl KYB'nin Başkanlık Konseyi Üyesi seçildi ve Talabani'nin talebi üzerine partisinin Washington Temsilciliği görevine başladı.
ABD'nin Irak'ı işgal etmesinden önce IKBY'ye dönen Salih, 2001-2004 yıllarında Süleymaniye'de KYB tarafından kurulan idarede başbakanlık makamına denk gelen bir göreve atandı. Salih, Saddam Hüseyin'in devrilmesinden sonra Bağdat'ta İyad Allavi'nin başbakanlığında kurulan geçici hükümette de bir yıl Başbakan Yardımcısı olarak görev yaptı.
2006'da Süleymaniye Amerikan Üniversitesi'ni kuran Salih, halen söz konusu üniversitenin Yönetim Kurulu Başkanlığını yürütüyor.
Berhem Salih, Nuri el-Maliki'nin başbakanlığı döneminde ise 2006-2009 yıllarında yine KYB üzerinden Başbakan Yardımcılığı görevini üstlendi. Bağdat'ta yaklaşık 5 yıl ikamet eden Salih, 2009'dan itibaren 2 yıl süreyle IKBY Başbakanı oldu, 2011'de ise yerini mevcut Başbakan Neçirvan Barzani'ye bıraktı.
Salih, Talabani'nin doğrudan desteği ve seçimlere girmeden KYB'nin 2'nci Genel Sekreteri olarak atandı. Partinin kurucusu ve lideri Talabani'nin 2012 yılında hastalanmasıyla parti içindeki güç dengesi de değişti.
Talabani ailesiyle liderlik mücadelesine giren Salih, 2014'te KYB'nin Irak Cumhurbaşkanlığı için adaylığını koydu, ancak parti onun yerine Fuad Masum'u seçti.
Partisinin desteğini alamayan Salih, Eylül 2017'de Demokrasi ve Adalet için Koalisyonunu kurduğunu duyurdu. Partisinin 12 Mayıs 2018'de yapılan genel seçimlerde beklediği sonuçları alamaması üzerine Salih, 30 Eylül'deki IKBY milletvekili seçimlerinden çekildiğini açıkladı.
Talabani ailesi, deneyimli ismi Salih'in partisine geri dönmesi için tekrar cumhurbaşkanı adayı göstermeye karar verdi.
Mesut Barzani'nin sağ kolu Fuad Hüseyin
Diyala'nın Hanekin ilçesinde 1949 yılında doğan Fuad Hüseyin, orta ve lise eğitimini ilçesinde tamamladıktan sonra üniversite eğitimi için 1967'de başkent Bağdat'a gitti. Hüseyin, eğitim fakültesinden 1971 yılında mezun olduktan sonra, o dönem Molla Mustafa Barzani liderliğindeki Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) üyesi oldu.
Hüseyin, 1975 yılında Kürtler ve Irak hükümeti arasındaki siyasi anlaşmanın bir sonuca varmaması üzerine Bağdat'tan ayrılıp, Irak-İran arasındaki dağlık bölgelerdeki KDP'nin konuşlandığı kamplarda bir müddet kaldı. Feyli (Şii) Kürtlerinden Hüseyin, 1975'ten sonra Hollanda'ya sığındı.
Başta Hollanda olmak üzere birçok Avrupa ülkesinde kendisi gibi sığınmacı Iraklı Kürtlerle birlikte aktif siyasi faaliyet içerisine girdi. Irak'ın kuzeyinde ABD'nin desteğiyle 1991 yılında IKBY'nin kurulmasından sonra Hüseyin, 1992 yılında Saddam'a karşı kurulan muhalefet cephesinin ilk önce Viyana ve daha sonra ise Erbil'de gerçekleştirilen toplantısına katıldı.
Hollanda'da yaşamaya devam eden Hüseyin, 1999 yılında 3'üncü defa düzenlenen muhalefet cephesinin New York'taki toplantısına katılan siyasiler arasında yer aldı.
ABD'nin Irak'ı işgal etmesi ve ardından Saddam rejiminin yıkılmasıyla başkent Bağdat'a dönen Hüseyin, bir müddet Irak Eğitim Bakanlığında denetleme görevini üstlendi.
KDP'li Hüseyin, son olarak IKBY'deki başkanlık kurumunun tesis edilmesi ve Mesut Barzani'nin 2005 yılında başkan seçilmesiyle birlikte, 2017 yılına kadar IKBY Başkanlık Divanı Başkanı sıfatıyla görev yaptı.
Barzani'nin Erbil'de düzenlediği tüm kritik toplantılar ve görüşmelerde hazır bulunan Hüseyin, özellikle Barzani'nin Avrupa ülkelerine gerçekleştirdiği ziyaretlerde bizzat yer aldığı kaydedildi.