İran'da benzin fiyatlarına beklenmedik şekilde en az yüzde 50 zam yapılması ve daha ucuz fiyata benzin satışına kota konması sonrası Cuma günü başlayan protestolar sürerken, İran'ın lideri Ali Hamaney zamma destek verdi.
İran devlet televizyonunda yayınlanan konuşmasında Hamaney, benzine zam yapma kararının uzman görüşleri sonrası alındığını ve uygulanması gerektiğini belirtti ancak yetkililerden başka ürünlerde fiyat artışı yaşanmasını önlemelerini istedi. Hamaney "Ben uzmanı değilim ama üç ayrı kurumun başı zammı onaylamışsa, ben de desteklerim" dedi.
Zam kararı, Cumhurbaşkanlığına bağlı Ekonomik Koordinasyon Yüksek Konseyi, Parlamento Sözcüsü ve Adalet Bakanlığı tarafından onaylanmıştı.
Hamaney "Bu zam tabii ki bazı insanları endişelendiriyor, ama sabotaj ve kundaklamaları halkımız değil, holiganlar yapıyor. Sabotajların arkasında her zaman olduğu gibi devrim karşıtları ve İran'ın düşmanları var" dedi ve olaylarda hayatını kaybedenler olduğunu belirtti.
İçişleri Bakanlığı da polisin müdahalesini artırabileceği uyarısında bulundu.
İran İçişleri Bakanı Abdülreza Rahmani-Fazli, Cumartesi günü devlet televizyonuna yaptığı açıklamada "yasa dışı eylemlerin" sürmesi halinde güvenlik güçlerinin "huzuru yeniden tesis etmek" adına müdahaleyi artırmaktan başka seçeneğinin kalmayacağını söyledi. Bakan Rahmani-Fazli, "sınırlı sayıda kişinin", korku ve terör yaratmak için kamuoyunun ruh halini suistimal ettiğini savundu.
Dün ülke çapına yayılan gösterilerde, sürücüler trafikte kontak kapatarak zamları protesto etmiş ve protestolar nedeniyle birçok yol araç trafiğine kapanmıştı.
Başkent Tahran dışında Kirmanşah, İsfahan, Tebriz, Şiraz, Kerec, Yezd, Buşehr ve Sari kentlerinde protesto gösterileri düzenlendi. Protestoculara göz yaşartıcı gazla müdahale edilirken, gösterilerde şu ana kadar en az 1 kişi hayatını kaybetti.
İran'ın yarı resmi ISNA ajansı, Yezd şehrindeki protestolarda 40 kişinin gözaltına alındığını duyurdu. ISNA'ya açıklama yapan savcı Muhammed Hadadzadeh, gözaltına alınanların "vandalizm" yaptığını ve çoğunun Yezd kentinden olmadığını savundu.
Twitter'da yayılan bir videoda da göstericilerin bir bankayı ateşe verdiği görülüyor ancak görüntülerin gerçekliği uluslararası haber ajansları tarafından henüz teyit edilmedi.
İnternete erişimde kısıtlama
ISNA, Devlet Güvenlik Konseyi'nin kararıyla internete erişimin kısıtlandığını ve yetkililerin, protestolarla ilgili görüntü paylaşan sosyal medya kullanıcıları hakkında yasal işlem yapılacağını bildirdiğini duyurdu.
İnternet kısıtlamalarını izleyen NetBlocks, Cumartesi akşamı Twitter'dan yaptığı açıklamada an itibariyle İran'ın tamamına yakınında internete erişimin kısıtlanmış olduğunu duyurdu ve gerçek zamanlı verilerin, internete erişimin normal düzeyin yüzde 7'sinde olduğunu gösterdiğini açıkladı.
Zammın kapsamı ne?
Yeni benzin düzenlemesi ile sürücülere her ay ilk 60 litre için litresi 15 bin riyal (0,13 Amerikan doları) benzin alma hakkı veriliyor. 60 litreden sonraki her litre için fiyatsa 30 bin riyal (0,26 Amerikan doları) olacak.
Düzenleme öncesi sürücülerin litresi 10 bin riyalden 250 litre benzin alma hakkı bulunuyordu.
Yetkililer, benzin zammı ile birlikte yıllık 2,55 milyar dolar ek gelir elde edilmesinin beklendiğini ve bu paranın yoksullara aktarılacağını belirtiyor.
Başsavcıdan halka uyarı
Öte yandan, İran Başsavcısı Muhammed Cafer Montazeri, polisin ve yargının, görevleri gereği "sabotajçıları bastıracağını" söyledi.
Muhammed Cafer Montazeri halka, göstericilerle aralarına mesafe koymaları çağrısı yaptı. Montazeri, "Birkaç kişi İslami sisteme düşmanlıklarını göstermek istiyor" dedi.
İran'da Cuma günü alınan kararla devlet tarafından sübvanse edilen benzinin litresi, aylık 60 litreye kadar 1000 tümenden (50 kuruş) 1500 tümene (75 kuruş) yükseltilmişti. Araç başına bir ay içinde 60 litreden fazla benzin alınması halinde de benzinin litre fiyatı 3 bin tümene (1,5 TL) çıkartılmıştı.
Ruhani: Halkın yüzde 75'i baskı altında
İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise halkın yüzde 75'inin ekonomik nedenlerle "baskı altında" olduğunu söyledi. Ruhani zamdan elde edilecek gelirden pay alma niyetinde olmadıklarını belirtti.
Üst düzey bazı din adamları ise hükümete benzin zammını geri alması çağrısı yaptı.
ABD Başkanı Donald Trump, ülkesini 2015 yılında İran'la imzalanan nükleer anlaşmadan çekmişti. Trump, İran'a yönelik Amerikan yaptırımlarını da tekrar yürürlüğe koymuştu. Bu gelişmeler son 18 ayda İran ekonomisini olumsuz etkilemişti.