İran halkı, geçtiğimiz ay bir helikopter kazasında ölen Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi'nin halefini seçmek üzere 28 Haziran günü sandığa gidiyor.
Uzmanlar, İran lideri Ali Hamaney'in kendi görüşleriyle uyumlu olacak, son derece sadık bir cumhurbaşkanı aradığını belirtiyor.
Hamaney'in gözetimi altındaki din adamları ve hukukçulardan oluşan Anayasayı Koruma Konseyi, 80 aday arasından seçim için altı adayı onayladı. Adayların beşi muhafazakar, biri ise reformist.
Muhammed Bakır Kalibaf
Eski bir Devrim Muhafızları komutanı olan Kalibaf şu anki meclis başkanıdır. Hamaney'in yakın bir müttefiki olarak görülen Kalibaf daha önce cumhurbaşkanlığı için aday olsa da seçimleri kazanamamıştı.
Tahran Belediye Başkanı olarak 2009'da seçimlere hile karıştırıldığı iddialarına karşı düzenlenen protestoların bastırılmasına yardımcı olan Kalibaf'ın ülkede muhalefeti bastırma konusunda eleştirilen bir geçmişi bulunuyor.
Said Celili
58 yaşında aşırı muhafazakar bir siyasetçi ve eski üst düzey nükleer müzakereci olan Celili, Hamaney'e de yakın görülüyor. Sert duruşuyla tanınan Celili, İran-Irak savaşında bir bacağını kaybetmişti.
İran'ın nükleer programı konusunda Batı ile müzakerelere karşı çıkan Celili kampanyasında kırsal kesimdeki seçmenleri hedef alıyor. Celili İran'ın 2013 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde de aday olmuş, 2021 seçimlerinde de İbrahim Reisi'yi desteklemek için çekilmişti.
Geçmişte müzakerelerde Celili ile muhatap olan mevcut CIA direktörü Bill Burns, onu görüşmelerde "sersemletici derecede kapalı" olarak tanımlamıştı.
Mesud Pezeşkiyan
Muhafazakar kamptan olmayan tek aday olan Azeri milletvekili Pezeşkiyan, reformist kampla ilişkilendiriliyor. Pezeşkiyan geçmişte sağlık bakanlığı ve parlamento üyeliği yaptı. Kampanyası gençlere, kadınlara ve etnik azınlıklara odaklanıyor, ancak seçmenlerin yaygın ilgisizliği göz önüne alındığında şansı zayıf.
2021 başkanlık seçimlerinde aday olması yasaklanan 69 yaşındaki kalp cerrahı, 2015 nükleer anlaşmasının bir versiyonunu yeniden başlatmak için Batı ile yeniden müzakere etmek istediğini söyledi.
Mustafa Purmuhammedi
Yarıştaki tek din adamı olan Purmuhammedi'nin, 1988'de siyasi mahkumların infazına karıştığı iddiası da dahil olmak üzere tartışmalı bir geçmişi var. Bu iddiaları hiçbir zaman kamuoyu önünde dile getirmedi. Purmuhammedi 2005'ten 2008'e kadar içişleri bakanı olarak görev yaptı. Seçilme şansı çok düşük olan bir aday olarak görülüyor.
Alirıza Zakani
Tahran'ın mevcut belediye başkanı 58 yaşındaki Zakani, İran ekonomisini dolara dayalı olmayan ticaret ve katma değerli petrol ürünleriyle canlandırmayı hedefliyor. Ücretsiz sağlık hizmeti ve nakit ödeme sözü verdi ancak bu hedeflere ulaşma konusunda çok az ayrıntı verdi. Zakani, Reisi'yi desteklemek için 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerinden çekilmişti.
Zakani, İran'ın uluslararası yaptırımların etkilerini etkisiz hale getirebileceğine inandığını ancak diplomatik bir çözüm arayışında olması gerektiğini söyledi. Bu iddiasına rağmen Zakani de yarışta önemsiz bir aday olarak görülüyor.
Emirhüseyin Gazizade Haşimi
Görevdeki cumhurbaşkanı yardımcısı ve Şehitler Vakfı Başkanı olan Gazizade Haşimi daha önce 2021 cumhurbaşkanlığı seçimlerinde düşük oy almıştı. Haşimi kazanma şansı az olan bir diğer aday olarak görülüyor.
Önde gelen üç adayın Kalibaf, Celili ve Pezeşkiyan olduğu düşünülüyor.
Hamaney'in etkisi
Hamaney herhangi bir adayı açıkça desteklemedi. Ancak Salı günü televizyonda yayınlanan konuşmasındaki ifadeler Pezeşkiyan aleyhinde bir tercihi işaret ediyordu.
Dini lider herhangi bir aday ismi vermeden "Amerika'nın teveccühü olmadan hiçbir şey yapılamayacağını düşünen biri ülkeyi iyi yönetemez" dedi.
Pezeşkiyan İran'ı 2015 nükleer anlaşmasına geri dönmeye ve Batı'ya erişimini artırmaya çağırmıştı.
Hamaney'in ardından gelecek isim
Seçimin sonucu İran'ın liderlik geleceğinin belirlenmesi açısından büyük önem taşıyor zira bir sonraki cumhurbaşkanı muhtemelen Hamaney'in halefinin seçilmesinde rol oynayacak.
Reisi, Hamaney'in potansiyel halefi olarak görülüyordu ve ani ölümü, İran'ın bir sonraki üst düzey liderinin seçimini etkilemek isteyen sertlik yanlıları arasında bir yarışa yol açtı.
Seçmen katılımı ve meşruiyet
Salı günü yaptığı konuşmada Hamaney, "İran'ın düşmanlarını susturacağını" söylediği yüksek bir katılım çağrısında bulundu.
Birçok İranlının sınırlı seçenekler, devam eden baskılar ve düşen yaşam standartları nedeniyle oy vermekten kaçınması bekleniyor.
Hamaney'in çağrısı, bu yılın başlarında katılımın rekor düzeyde düşük olduğu bir parlamento seçiminin ardından geldi. İran'daki rejim, seçimlere düşük katılım sebebiyle meşruiyet eleştirileriyle karşı karşıyaydı.
Reformistler halkı Pezeşkiyan'a oy vermeye çağırsa da özellikle rejim muhaliflerinin sandığa gitmeyeceği düşünülüyor.
İran'da 18 yaşından büyük tüm İranlılar oy kullanabiliyor. Bu da 85 milyonu aşkın nüfusun 61 milyondan fazlasının oy kullanma hakkına sahip olduğu anlamına geliyor.
Oyların sayımının 2 gün sürmesi beklense de ön sonuçlar daha erken ortaya çıkabilir.
Hiçbir adayın kullanılan tüm oyların yüzde 50'den fazlasını alamaması halinde, seçim sonuçlarının açıklanmasından sonraki ilk Cuma günü, en çok oyu alan iki aday arasında ikinci tur oylama yapılacak.
Kaynak: Mepa News