Fotoğraf: İsmail Heniye'nin Tahran'da hedef alındığı konut
Shaheryar Mirza | Middle East Eye | Tercüme: Mepa News
Analistler, İsrail'in Gazze'ye yönelik savaşının başladığı Ekim ayından bu yana öldürülen en üst düzey isim olan Hamas'ın siyasi şefi İsmail Heniye'nin öldürülmesinin İran'ı ve onunla birlikte ABD'yi savaşa çekmek için tasarlanmış tehlikeli bir gerilim olduğunu söylüyor.
Ancak İran bu yemi yutmayacak ve büyük olasılıkla daha geniş çaplı bir savaşı önleyebilecek ölçülü bir karşılık vermeyi hesaplayacaktır. Ancak "direniş ekseni" olarak adlandırılan müttefiklerini tahmin etmek o kadar kolay olmayabilir.
İsrail daha önce 7 Ekim'de Hamas öncülüğünde İsrail'in güneyine düzenlenen saldırılara katılan tüm Hamas liderlerini öldürme sözü vermişti ancak Heniye'nin Hamas'ın baş müzakerecisi olması saldırının daha büyük yankı uyandırmasına neden oluyor.
İsrail'in 24 saat içinde düzenlediği iki saldırıda Hizbullah komutanı Fuad Şükür Lübnan'ın dış mahallelerinden birinde, Hamas lideri Heniye ise Tahran'da öldürüldü.
Heniye, İran'ın yeni cumhurbaşkanı Mesud Pezeşkiyan'ın yemin törenine katılmak üzere Tahran'daydı ve bir "mermi" isabet ettiğinde savaş gazilerinin konakladığı bir konutta kalıyordu.
Hamas'tan yapılan açıklamaya göre Heniye "doğrudan" isabet aldı.
Tahran'a yönelik saldırı, İran'ın başkentinde gerçekleştiği ve İran'ın kendisini ve ülkesindeki devlet adamlarını savunma kapasitesine açık bir darbe olduğu için küçük düşürücü bir güvenlik başarısızlığı olarak algılanıyor. Ancak bu saldırı, Nisan ayında Şam'daki İran konsolosluğuna yapılan saldırı gibi İranlı yetkilileri hedef almadı.
"Kışkırtın ama çok fazla değil"
Uluslararası Politika Merkezi'nde kıdemli araştırmacı ve İran Podcast'inin sunucusu Nigar Murtazavi Middle East Eye'a yaptığı açıklamada, "Bu cesur bir eylemdi çünkü İran topraklarında, İran başkentinin kalbinde yapıldı ama İranlı bir yetkiliye yönelik değildi. Kışkırtma amaçlıydı ama çok fazla değil.
İsrail'in yapmaya çalıştığı şey İran'ı açık bir çatışmanın içine çekmek" dedi.
ABD, İsrail'in Gazze'ye yönelik savaşı sırasındaki ana politika hedeflerinden birinin çatışmanın bölgeye yayılmasını engellemek olduğunu defalarca vurguladı ancak komşu ülkelerdeki birkaç saldırı ve İsrail, İran, Hizbullah, Husiler ve Irak'taki İran'a bağlı milisler arasındaki karşılıklı saldırılar bu politikanın başarısız olduğuna işaret ediyor.
Murtazavi, İran'ın başkentindeki saldırının bir "dönüm noktası" olduğunu ancak İran'ın Şam saldırısına daha önce verdiği "önceden telgrafla bildirilmiş" yanıtın muhtemelen İran'ın misillemesi için bir model olacağını söylüyor:
"Direniş ekseninin diğer üyeleri olan Hizbullah ve Hamas'ın da dahil olduğu bir yanıt olacak ama bunu topyekün bir savaşa dönüştürmek ya da alevlendirmek yok."
Quincy Enstitüsü Başkan Yardımcısı Trita Parsi, İsrail'in Heniye'yi Tahran'da Pezeşkiyan'ın yemin töreni sonrasında öldürmeyi "İran'ı en üst düzeyde utandırmak" için kasten seçtiğini söylüyor.
MEE'ye konuşan Parsi, "Böylece İran'ın karşılık verme olasılığını da en üst düzeye çıkardılar" dedi.
Gerilim ve direniş
Parsi, İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu'nun son 20 yıldır ABD'yi İran'la savaşa sokmaya çalıştığını ve son tırmanışın, işin içindeki aktörlerin sayısı düşünüldüğünde özellikle daha tehlikeli olduğunu söylüyor.
"Asıl soru İran'ın nasıl karşılık vereceği ve tek başına mı yoksa eksenin diğer üyeleriyle koordinasyon halinde mi hareket edeceğidir. Eğer eksenin diğer üyeleri de harekete geçerse, bunun tam ölçekli bir savaşa yol açmayacak şekilde kurgulanması çok daha zor olacaktır."
Ancak İsrail Gazze'de, başta Hamas liderlerine yönelik suikastlar olmak üzere birkaç taktik başarı elde etmesine rağmen, şimdiden çok az stratejik zafer kazanmış durumda. ABD'nin değerlendirmelerine göre İsrailli rehineler hala Gazze'de can çekişiyor ve Hamas'ın askeri kapasitesi azalmış olsa da hala yok edilebilmiş değil.
Peki İsrail savaşında yeni bir cephe açarak ne elde edecek?
"Böyle bir savaşın İsrail'in düşmanlarının çoğunu yok edeceği ya da etkisiz hale getireceği ve bölgede İsrail'in hakimiyetini ve manevra özgürlüğünü yeniden tesis edecek yeni bir denge kuracağı hesaplanıyor. İsrail böyle bir dengeyi kendi başına kuramaz ama ABD'nin bunu yapabileceği hesabı yapılıyor."
New York Times Çarşamba günü İran'ın dini lideri Ayetullah Ali Hamaney'in İran'a "İsrail'i doğrudan vurma" talimatı verdiğini bildirdi.
Murtazavi savaşın Netanyahu için siyasi bir can simidi olduğunu da ekliyor.
"Aslında bu savaşın devam etmesi, uzatılması, tırmandırılması ve sona erdirilmemesi için bir teşviki var. Bu da ateşkesin neden gerçekleşmediğini ve savaşın neden uzadığını açıklıyor."
Ancak Murtazavi, İsrail'in bu savaşı Gazze'den Lübnan'a ya da Suriye ve İran'a doğru genişletemeyeceğini de ekliyor.
"Onlar (İsrail) ABD'nin artık müdahil olmaktan kaçınamayacağı ve devreye girmek zorunda kalacağı bir durum yaratmak istiyorlar."
Ancak bir önceki tırmanış, bir sonraki adımın ne olabileceği konusunda fikir veriyor.
İran Nisan ayında dikkatle hazırlanmış bir misillemeyle İsrail'i doğrudan vurmuş ve ABD'nin tepkisi oldukça sönük kalmıştı. Murtazavi, ABD'nin İran ve İsrail arasındaki bir önceki münakaşa sırasında net bir sınır belirlediğini söyledi.
"Esasen onlar (ABD) İsrail'e İran ile açık bir savaşa girmek istemediklerini açıkça belirttiler. İran misilleme yaptığında İsrail'i savunmada desteklediler ama İsrail karşılık olarak İran topraklarına tekrar saldırdığında saldırıya katılmadılar. Bence Biden yönetimi bu noktada net bir çizgi çizdi”.
Algıya karşı gerçeklik
Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Sözcüsü John Kirby Lübnan'daki saldırının ardından yaptığı açıklamada kapsamlı bir savaşın "kaçınılmaz olmadığını" söyledi ve Heniye'ye yönelik saldırının ardından Çarşamba günü de bu görüşünü tekrarlayarak ABD'nin geniş çaplı bir savaşı ne "kaçınılmaz" ne de "yakın" olarak gördüğünü söyledi.
Kirby brifingi sırasında Heniye'nin vurulduğuna dair haberleri doğrulamayı da reddetti ve ABD'nin bu saldırıdan haberdar olmadığını ya da herhangi bir dahlinin bulunmadığını tekrarladı.
Ancak olay İran'da bu şekilde algılanmıyor.
MEE'ye konuşan Parsi, "Hem İranlılar hem de Husiler, İsrail'in ABD'den izin almadan ve istihbarat desteği olmadan bu işi yapamayacağını söylediler" dedi.
İran Çarşamba günü yaptığı açıklamada Heniye'nin öldürülmesinde ABD'nin "sorumluluk taşıdığını" söyledi.
Salı günü öldürülen Hizbullah komutanı Fuad Şükür, 1983 yılında Beyrut'ta yaklaşık 300 Amerikan ve Fransız askerinin ölümüne yol açan bombalı saldırıda rolü olduğu iddiasıyla ABD hükümeti tarafından aranıyordu.
Şükür'e yönelik saldırı Heniye'ye yönelik saldırıdan 12 saatten kısa bir süre önce gerçekleşti ve İsrail’in gerçekleştirdiği saldırılarının düzenlenmesinde ABD'nin parmağı olabileceği yönündeki spekülasyonları daha da güçlendirdi.
Bu çifte saldırı, Netanyahu'nun Washington'u ziyaret edip ABD Kongresi'nde yaptığı konuşmada Filistin yanlısı protesto hareketini İran için "kullanışlı aptallar" olarak karalamasından bir hafta sonra gerçekleşti. İsrail'in Hamas'la olan çatışmasını iyi ve kötü arasındaki daha geniş bir savaş olarak resmetti ve İran'ın "kötü" taraftaki ana savaşçılardan biri olduğunu söyledi.
Saldırıların ve Netanyahu'nun Washington ziyaretinin birbirine yakın olması, ABD'nin işin içinde olduğu yönündeki suçlamaları bertaraf etmesine yardımcı olmuyor.
Parsi, "Netanyahu'nun Washington'dan yeni döndüğü ve Mossad şefinin daha iki gün önce Bill Burns ile ateşkes görüşmeleri yaptığı düşünüldüğünde, ya ABD'nin bu işin içinde olduğu ya da İsrail'in ABD'ye kasıtlı olarak ihanet ettiği izlenimi doğuyor" dedi.
"Her iki senaryo da ABD'yi beceriksiz ya da kötü niyetli olarak gösterdiğinden dolayı hoş karşılanmıyor".
Kaynak: Mepa News