Hindikuş Dağları'nın güneydoğusunda antik çağlardan beri önemli bir yer işgal eden Nuristan, yüksek dağların arasında, çevresindeki coğrafyadan oldukça farklı insanlarıyla tanınıyor. Yaban bir bağımsızlık hayatı yaşanan bölge, coğrafyası kadar tarihiyle de hayli ilginç bir hikaye oluşturuyor.
Afganistan İslam ile 7. yüzyılda tanıştı
Müslümanların Afganistan'a girişi, ülkenin batısındaki Herat'ın 652 yılında ele geçirilmesiyle başlar. 683 yılında gittikçe ilerleyerek başkent Kabil'i de fetheden İslam orduları bir süre sonra bazı yenilgiler alsa da İslam dini bölgeye bir daha çıkmayacak şekilde girmiştir. 10. yüzyılda Gazneliler tarafından ülkede İslam dininin siyasi hakimiyeti tamamıyla tesis edilmiştir.
Asırlarca İslam'a "direnen" bölge: Kafiristan
Ancak Afganistan'da, İslam dininin Hz. Muhammed'in sahabeleri zamanında girdiği ve yayıldığı ülkede bir bölge 20. yüzyıla kadar "inatla" bu dini benimsememiştir: Günümüzde Nuristan olarak anılan Kafiristan...
Ağaçlarla dolu vadiler, yüksek dağlar nedeniyle önemli ticaret yollarından izole bir coğrafyaya sahip olan Kafiristan, İslam diniyle dolu bir ülkede geleneksel inançlarını 20. asra taşıyan bir bölge. Şimdiki adıyla Nuristan, Hristiyanlığın doğuşundan da önce, antik ve yerel inanışlarıyla oluşturdukları ve Hinduizmle ilişkili görünen dine neredeyse 20 asır bağlı kalmış. Bölgenin inancı farklı olduğu gibi, Nuristan'da yaşayan insanların milletleri de bölgelerini çevreleyen coğrafyayla farklılık arzediyor. İslam dininin ilerlemesiyle Nuristaniler izole bölgelerine daha da kapanmış.
"Büyük İskender'e dayanan bir halk" iddiası
Peştu, Özbek, Tacik, Hazara gibi birçok farklı milletten oluşan Afganistan'da Nuristan bölgesinde yaşayanların yüzde 99'u Nuristani olarak adlandırılıyor, yani bölgedeki diğer milletlerle bir bağlantıları mevcut değil. Kendilerine has bir millet olan Nuristanlılar fiziksel özellikleri ile de bilindik Afgan halkından ayrılıyor. Uzun boylu, geniş yapılı, kızıl-sarışın ve renkli gözlü Nuristanlılar doğu halklarından değil, batı halklarından bir kavmi andırıyor.
Bölgede yaşayan topluluklardan birisi de Kalaşlar. Bu topluluğun Hint-Aryen kökeninden geldiği ifade edilmekte. Nuristanlıların soyunun Büyük İskender'in bölgeye gelen ordusuyla ilişkili olduğuna dair iddialar da bulunuyor. Bu nedenle bölgeye yönelik 1600'lü yıllarda başlayan ve 19. yüzyılda tekrar alevlenen bir Batılı ilgisi de mevcut.
Nuristanlılar, fiziki görünümleriyle Afgan halkından oldukça farklı
Zıtlıkların coğrafyası
Tarih boyunca bölgeye yolu düşen birçok kumandan, zaptedilemez bir coğrafya olarak görülen Nuristan'a dokunmadan geçip gitmiş. Büyük İskender, Timur ve Gazneli Mahmud Nuristan ile savaşsa da başarılı olamazken Cengiz Han ve Babür bölgede savaşmadan geçip gitmiş. Coğrafyaya, kültüre, dine, yaşayışa dair zıtlıkların coğrafyası 20. asra kadar Kafiristan olarak varlığını sürdürmüş. Bölgenin halkı gerek İslam dinine inada varan muhaliflikleri, gerekse dini değerlere hakaretleri gerekçesiyle 'Kafir' olarak anılagelmiş.
Kafiristan'dan Nuristan'a
Bölgenin Kafir sıfatını muhafazası, Afganistan'da birliği sağlayarak ülkeyi merkezi şekilde yönetmeye başlayan Demir Emir lakaplı Abdurrahman Han devrine kadar sürmüş. Abdurrahman Han ülkeyi İslam ve Afganlık düzleminde birleştirmek için Hazaralar ve Nuristanlılar üzerine seferler düzenleyerek büyük ölçüde İslam dinine geçmelerini sağlamış.
Asırlardır inanışlarını koruyan Nuristan halkı Demir Emir'in seferleri karşısında tutunamayarak İslam dinini seçmiş ve bölge Nuristan, yani nurun diyarı olarak adlandırılmış. Hızlı bir şekilde İslamlaşan bölgede eski inanışlarına bağlı kalan son topluluklar da 1930 ve 1970'li yıllarda İslam'a geçmiş.
Bölge İslam'ı özümsemiş halde
Günümüzde Nuristan ismiyle anılan bölge, Sovyetler Birliği'ne karşı savaşta da önemli bir yer işgal ettiği gibi günümüzde Taliban'ın yürüttüğü savaşta da mühim bir merkez. Grup bu bölgede oldukça faal. Nuristan 2001 yılından bu yana ABD güçlerine ve Kabil hükümetine karşı oldukça büyük saldırılara sahne oldu.
İslam ile yaklaşık 13 asırlık bir mazisi olan Afganistan'da yalnızca 100 yıl önce İslam'ı seçen bu bölgede, İslam adına uzun yıllar savaşacak kadar bu dini özümsemiş vaziyette.
Kaynak: Mepa News