Muhammed Muhakkik İran'a yakınlığıyla bilinen Afganistanlı Şii Hazara bir politikacı.
1955'te Afganistan'ın kuzeyindeki Belh İli'nin merkezi olan Mezar-ı Şerif şehrinde Şii Hazara bir ailede doğdu. 1979'da gerçekleşen İran Devrimi ve Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgali Muhakkik'in hayatını derinden etkiledi.
İran'da eğitimi ve Afganistan'a dönüşü
Devrimin ardından İran'da Şii inancı üzerine eğitim gören Muhakkik burada yeni rejim ile yakın ilişkiler kurdu. İran rejimiyle kurduğu bağlantılar ve aldığı görevlerle Afganistan'a döndü.
Muhammed Muhakkik, İran ve Irak'taki Şii havzalarında eğitim görmesinin ardından Afganistan'a dönüp Sovyet işgalinde kendi örgütünü kuran, kendisi gibi Mezar-ı Şerifli Şii Hazara Abdul Ali Mezari'nin (1946-1995) yardımcısı oldu.
1989'da İran Devleti'nin İran'da Afganistan'daki Şii grupları tek çatı altında birleştirmeye yönelik düzenlediği konferansta Abdul Ali Mezari liderliğinde Hizb-i Vahdet kuruldu. Böylece Mezari'nin yakın adamı olarak Muhakkik'in de etkinliği artmış oldu.
İç savaş dönemi
Nisan 1992'de Kabil'deki Komünist rejimin yıkılmasının ardından silahlı gruplar arasında ülkede iç savaş başladığında Muhakkik'in yer aldığı İran destekli Hizb-i Vahdet Haziran 1992'den itibaren Kabil'in batı mahallelerinde, Suudi Arabistan'a yakınlığıyla bilinen Abdurrasul Seyyaf liderliğindeki İttihad-ı İslami'ye karşı savaştı. Gözlemciler iki tarafın da, fakat daha çok Hizb-i Vahdet'in halka karşı savaş suçları işlediklerini belirttiler. 1993'te ise Hizb-i Vahdet, Ahmed Şah Mesud ve Rabbani birliklerine karşı savaşan Hikmetyar ile geçici bir ittifak yaptı. Mesud güçleri Hizb-i Vahdet'e ağır kayıplar verdirdi.
Bu dönemde Muhakkik, Hizb-i Vahdet'in yöneticilerinden biri olarak İran ile yakın temasını devam ettirdi, İran'ı sık sık ziyaret ederek İranlı yöneticilerle görüştü, İran'ın örgüte yönelik emirlerini taşıdığı iddia edildi.
Taliban'a karşı savaş
1994'te Taliban'ın ortaya çıkmasıyla Hizb-i Vahdet Taliban'a karşı savaşmaya başladı. 12 Mart 1995'te Taliban Hizb-i Vahdet lideri Mezari'yi öldürdü. Muhakkik bunun üzerine Hizb-i Vahdet lideri olmaya çalıştıysa da başaramadı, ama doğan güç boşluğundan gruptaki etkinliği arttı.
1996'da Taliban'ın Kabil'i ele geçirmesi üzerine Hizb-i Vahdet Kuzey İttifakı'na dahil oldu, Muhakkik, Taliban'a karşı Kuzey İttifakı'na destek veren İran'da daha çok bulunmaya başladı. İran bu dönemde Kuzey İttifakı'na yakın destek sağladı. Muhakkik, 2001'de Afganistan'ı ABD'yi işgal etmesinin ardından Afganistan'a yerleşti ve politikaya atıldı.
2004'te Hizb-i Vahdet'in parçalanmasıyla "Hizb-i Vahdet-i İslami Merdum Afganistan"ı (Afgan Halkının İslami Vahdet Partisi, kısaca Hizb-i Vahdet-Merdum) kurdu. 2004'te yapılan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde arkasına ülkedeki Şiilerin desteğini alarak aday oldu ve %11,7 oyla üçüncü oldu.
Afganistan'da politik duruşunda sürekli taraf değiştiren Muhakkik İran ile ilişkilerini ise sürekli iyi tuttu. 2010'da Hamid Karzai'yi Taliban'a karşı yumuşak davranmakla suçladı, Taliban ile görüşme yapılmaksızın yok edene kadar savaş taraftarı olduğunu belirtti.
Uzun bir süre, Abdullah Abdullah'ın yardımcısı olarak, Afganistan İcra Heyeti İkinci Başkan Yardımcısı görevinde bulunan Muhakkik, 2019 başında Eşref Gani tarafından görevden alınmak istendi. Muhakkik, icra heyetinin başkanlıktan ayrı olduğunu ve Gani'nin kendisini görevden alma yetkisi bulunmadığını söyleyerek görevi bırakmayı reddetti. Muhakkik bu süreçte Gani yönetimini "IŞİD'e destek olmakla" suçladı.
Ancak Gani ile ilişkilerini 2020 sonrasında, İran'ın ülkede artan etkinliği ekseninde düzeltti. Muhammed Muhakkik Ocak 2021'de Kabil hükümeti lideri Eşref Gani tarafından güvenlik danışmanı olarak atandı. Muhakkik'in ilerleyen dönemde İran'ın askeri ve siyasi etkisinin Afganistan üzerindeki etkisinin sembol ismi olması bekleniyor.
Muhakkik, İran'ın Suriye ve Irak'taki savaşlarını destekleyerek "cihat" olarak niteliyor, İran'a destek olunması çağrısı yapıyor ve Fatımiyyun ile Zeynebiyyun gruplarından övgüyle söz ediyor.
Muhammed Muhakkik'in 2019 tarihli Taliban ile müzakere edilmesi aleyhine bir röportajı
Kaynak: Mepa News