Beş sene önce, 16 Ekim 2016 tarihinde, yakın tarihin en uzun süren savaşlarından olan Musul Savaşı başladı.
9 ay 4 gün süren savaş, modern çağın en büyük yıkımlarından birine, yaygın insan hakları ihlallerine ve geniş çaplı bir sivil katliamına sahne oldu.
2014 yılının Haziran ayında IŞİD tarafından kontrol altına alınan şehir, örgütün Irak'taki en önemli merkeziydi. IŞİD'in ilerleyişinin durması, IŞİD'e karşı bölgede ve Batı'da kurulan ittifakların alan kazanması sonrası tartışılan en büyük meselelerden biri "Musul'un geri alınması" oldu.
Saldırıdan önce bir milyondan fazla sivilin yaşadığı şehirde en büyük bedeli yine siviller ödedi.
Askeri durum
Şehirde IŞİD'e bağlı 6 bine yakın silahlı gücün bulunduğu, savaş sırasında silah altına alınanlarla bu sayının 10 bini aştığı tahmin ediliyordu. Şehre saldıran askeri koalisyonu teşkil eden taraflar ise oldukça çeşitliydi.
Bağdat hükümeti güçleri, Peşmerge ve İran destekli Şii milislerin karadan yaptığı saldırılara ABD, Fransa, İngiltere havadan ve karadan yaptıkları bombardımanlarla destek verdi.
Karadan şehre yönelik saldırıya doğrudan katılan güçlerin sayısı yüz bini aşkındı. Bunlardan en az 10 bininin öldüğü rapor edildi.
Musul'da askeri yönden en çok dikkat çeken durumlardan biri, yasaklı silahların rutinleşmiş kullanımıydı. Şehirde sivillerin yoğun olarak yaşadığı alanlara karşı özellikle napalm ve fosfor bombaları gündelik olarak kullanıldı.
Bu silahların kullanımı neticesinde saldırılarda sivil kayıpları artarken, uzun vadede de Musul'a, yıllar boyu şehrin sakinlerini etkileyecek zehirli bir miras bırakılmış oldu.
Zaman çizelgesi
Şehre yönelik saldırı sürecine dair önemli tarihler:
- 16 Ekim 2016 tarihinde Bağdat hükümeti başbakanı Haydar el Abadi "Geliyoruz ey Ninova" isminin verildiği operasyonu duyurdu.
- 17 Ekim'de iki seneden uzun süredir IŞİD kontrolünde olan Musul kentine yönelik saldırı başlatıldı.
- 1 Kasım'da Bağdat hükümetine bağlı güçler ve Şii milisler şehrin doğu yakası başta olmak üzere dış mahallelerine ulaştı. Sert direniş karşısında ilerleme oldukça yavaş seyretti.
- 10 Aralık'ta, IŞİD'in düzenlediği bombalı araç ve el yapımı patlayıcı saldırılarında çok fazla kayıp veren hükümet güçleri operasyona ara verilmesi kararını aldılar.
- 30 Aralık'ta, durdurulan saldırılar tekrar başlatıldı.
- 24 Ocak 2017 tarihinde, Bağdat hükümeti başbakanı Haydar el Abadi, şehrin doğu yakasının tamamen ele geçirildiğini ilan etti.
- 19 Şubat'ta Musul'un Batı yakasına yönelik saldırının başladığı açıklandı.
- En sert çatışmalar şehrin Batı yakasında bu tarihlerde yaşandı. Oldukça dar sokaklarda, zırhlı araçların giremediği noktalarda her iki tarafın da ağır kayıplar verdiği çatışmalar gerçekleşti.
Bölge havadan ve karadan günlerce, aralıksız ve yoğun şekilde bombalanırken sivillere yönelik savaş suçları, Şubat ayından sonra ivme kazandı.
- 10 Haziran'da Bağdat hükümeti başbakanı Abadi şehrin tamamen ele geçirildiğini ilan etti.
- 20 Haziran'a kadar çatışmalar azalarak devam etti, bu tarihten sonra şehirdeki IŞİD varlığı bitmiş oldu.
Musul'da yıkımın görüntüleri
Sivil kayıpları ve insan hakları ihlalleri
Musul saldırısı tarihe sivillere yönelik suçlarla kazındı. Saldırılar sırasında öldürülen sivillerin sayısına dair zikredilen en minimal sayı 10-15 bin.
Gerçek sayının ise en az 40 bin olduğu belirtiliyor. Saldırının sona ermesinin üzerinden bir yıldan fazla geçse de enkazlardan halen cesetler çıkmaya devam ediyor.
Musul'da adından en fazla söz ettiren bir diğer şey ise sivillere yönelik infaz, işkence ve tecavüzler. Buna dair net bir sayı bulunmasa da, işkence ve tecavüze maruz kalan insanların sayısı on binlerle ifade ediliyor. Saldırı sırasında işlenen suçlara yönelik bir soruşturma yahut yaptırım ise yok.
IŞİD'e yönelik saldırının bitmesinden sonra kent merkezinde yüzlerce kişi IŞİD'li oldukları veya örgüte yardım-yataklık ettikleri gerekçesiyle Bağdat hükümeti ve İran destekli Şii milis güçler tarafından yargısız olarak infaz edildi.
Bu infazlara dair görüntüler aynı dönemde savaş suçlarını işleyen Bağdat hükümeti güçleri ve Şii milislerce kendi sosyal medya hesaplarından paylaşıldı.
Şehirde enkaz halen kaldırılamadı, şehrin sakinleri ise enkazların arasında yaşama devam mücadelesi veriyor. Musul'un yeniden imarı için 50 milyar dolara ihtiyaç duyulduğu belirtiliyor.
Kaynak: Mepa News