Mayeni Jones / BBC News Batı Afrika Muhabiri
Burkina Faso’da gerçekleşen son darbenin ardından, başkent Ouagadougou’da Rus bayrağı sallayan gençlerin görüntüleri geldi. Bu durum, Kremlin’de olumlu bir hava oluşturmuş olabilir.
Bu gençlerin sayıları az olsa da, Yüzbaşı İbrahim Traore’yi, cihatçı şiddetin büyük darbe vurduğu ülkede iktidara taşıyan olaylarda Rusya’nın dahli olduğu spekülasyonları ortaya çıktı.
Rusya lideri Vladimir Putin’e yakın oligarklardan ve bazı Afrika ülkelerinde aktif olan gizemli paralı asker şirketi Wagner Grup'un kurucusu Yevgeni Prigozin, genç cunta liderini kutladı ve “anavatanının gerçekten değerli ve cesur bir oğlu” olarak tanımladı:
“Burkina Faso halkı, halkı soyan ve şeytani oyunlarını oynayan, haydut çetelerini eğiten ve destekleyen, halka büyük acı çektiren sömürgecilerin boyunduruğundaydı.”
Prigozin burada Fransa’yı kast ediyor. Batı Afrika ülkesindeki darbeyi destekleyenler, sadece Rus bayrağı sallamakla kalmadı ve büyükelçilik de dahil, Fransız kurumlarına saldırdı.
Yaşanan şiddet bölgede şok dalgaları yaratırken, bir kez daha Fransa’nın Afrika’daki eski sömürgelerinde görülen Fransız karşıtlığının gücünü bir kez daha sergiledi.
Fransa yaklaşık 10 yıldır Sahel bölgesinde – Sahra Çölü’nün güneyindeki, Burkina Faso’nun da dahil olduğu yarı kurak bölge- bazıları El Kaide ve IŞİD bağlantılı cihatçı militanlarla ulusal orduların mücadelesine yardım etmeye çalışıyor.
Ancak geçiğimiz günlerde, buradaki askeri cuntayla ilişkilerin bozulmasının ardından, yine eski sömürgelerinden olan komşu Mali’den çekildi. Mali’deki cunta, militanlarla savaşmak için giderek artan oranda yüzünü Rusya’ya dönmeye başladı.
Eski Kremlin Danışmanı Sergey Markov gözlemlerini daha açık bir ifadeyle aktardı ve “Adamlarımız Burkina Faso’nun yeni liderine yardımcı oldu. Bir başka Afrika ülkesi daha Fransa’yla işbirliğini bırakıp, Rusya’yla müttefik oldu” dedi.
Jeopolitik uzmanı Dr. Samuel Ramani’ye göre bu durum Rusya’nın bölgedeki istikrarsızlığa genel olarak verdiği tepkiden bir kopuşa işaret ediyor.
Savunma ve güvenlik alanında çalışan düşünce kuruluşu Kraliyet Birleşik Hizmetler Enstitüsü’nden (RUSI) Afrika’daki Rusya adlı kitabın yazarı Dr. Ramani “Daha önceki darbelerde, Rusya kendini rejim değişikliklerinin tesadüfi kazananı olarak konumlandırmaya çalıştı” diyor:
“Bu kez Rusya darbeyi desteklerken daha aktif bir tutum takındı ve bu da Rusya’nın koordinasyon rolünü oynadığı spekülasyonlarını beraberinde getirdi."
Bu durum Wagner Grup’a işaret ediyor ancak Rusya sürekli paralı askerlerin devletle ilişkili olduklarını reddetti ve doğrudan Rus müdahalesine yönelik bir kanıt olmadığını savundu.
Yüzbaşı Traore, iktidara geldikten kısa süre sonra ülkede 2015’ten beri faal olan cihatçı örgütlerle mücadele için yeni uluslararası ortaklarla çalışmak istediğini açık bir şekilde söyledi.
Birçok kişi, bu açıklamasında Rusları kast ettiğini düşündü.
Ancak cihatçıları yenmek için ABD ve ülkedeki güvenlik durumunu iyileştirmeye yardım etmeye istekli herhangi bir ülkeyle de çalışmaya açık olduğunu vurguladı.
ABD Batı Afrika ülkeleri için büyük bir terörle mücadele eğitim tatbikatı düzenliyor. Ancak bu yıl hem Mali hem de Burkina Faso, Flintlock Operasyonu’nda yoktu.
Dr. Ramani, “Bence Burkina Faso, Mali’nin kendisini içine soktuğu tuzaktan kaçırmak istiyor” diyor ve 2020’de işbaşına gelen cuntanın Avrupalılar ve Amerikalılara karşı çok düşmanca davrandığına dikkat çekiyor.
“Şu anda Rus devletine tamamen bağımlı ve onlar tarafından ele geçirilmiş haldeler. Ruslar buralara geldiğinde onları dışarı çıkartamıyorlar. Aynı şey Orta Afrika Cumhuriyeti’nde (OAC) de oldu.”
Wagner Grup, OAC’de 2018’den bu yana faaliyet gösteriyor ve mensupları aralarında toplu katliamlar, işkence ve tecavüz de dahil insan hakları ihlalleriyle suçlanıyorlar. Kopenhag Üniversitesi’nden doçent ve BM’nin Paralı Askerlerin Kullanımı Çalışma Grubu’ndan Dr. Sorcha MacLeod, Wagner gibi kuruluşlardan hesap sormanın zor olabileceğini vurguluyor.
“Bu paralı askerler olduğunda, bir devlet resmen çatışmanın tarafı olmadan çatışmaya dahil olabiliyor. Bu da makul inkarı beraberinde getiriyor. Bu durumun da sorumluluk ve hesap verebilirlik üzerinde büyük etkileri oluyor.”
Macleod, bunun üzerine bu grupların varlığının ters tepebileceğini ifade ediyor.
“Silahlı çatışmalara bu tür aktörler sokulunca, çatışma uzuyor ve savaş suçları işlenmesi riski artıyor. Gerçekte bu kuruluşların çatışmayı sona erdirme motivasyonu yok. Motivasyonları para.”
ABD buna katılıyor ve Rus paralı askerlerin, Moskova’nın Ukrayna’daki savaşını fonlamak için OAC, Mali ve Sudan’da doğal kaynakları sömürdüğünü ileri sürüyor.
ABD’nin BM Büyükelçisi, geçen hafta yayımladığı sert uyarısında bunun Afrika için ödemesi ağır bir bedel olduğunu söyledi.
ABD’nin BM Büyükelçisi Linda Thomas-Greenfield, BM Güvenlik Konseyi’nın toplantısında, “Wagner şeffaf bir ortak olmak ve güvenliği geliştirmek yerine, sert güvenlik hizmetlerinin karşılığını altın, elmas, kereste ve diğer kaynaklarla ödeyen müşterisi ülkeleri sömürüyor. Bu haksız kazancın Moskova’nın Afrika, Ortadoğu ve Ukrayna’daki savaş makinesini fonlamak için kullanıldığını biliyoruz” dedi.
Bu da, Yüzbaşı Traore’nin neden tüm yumurtalarını Rus sepetine koymakta isteksiz olduğunu açıklayabilir.
Dr. Ramani, “Bence Traore, bahsini herkese yatırmak ve bütün tarafları dengeleyebileceğini göstermek istiyor” diyor.
“Ama tabii, Rusya ile işbirliği kesinlikle Fransa ve Batı’nın sonu olacak. Amerikalılar ve Fransızlar Ruslarla birlikte var olamaz. Bu da Traore’nin ikilemi. Sonuna kadar Rusya’yla mı yürüyecek ya da bahislerini yayıp, hiçbir gerçek dış destekçisi olmaması riskini mi alacak?”
Ancak genç Burkina Fasoluların gösterdiği öfke, cihatçılarla mücadelenin yeni cunta liderinin önceliği olması gerektiğini gösteriyor.
'Çöküşün eşiğinde'
Bir bölge ilderi geçen hafta, güvensizlik nedeniyle Burkina Faso’nun “çöküşün eşiğinde olduğunu” söylemişti.
Ancak yine de, Wagner savaşçılarının Burkina Faso’da ne kadar etkili olabileceği konusunda soru işaretleri var.
Grup Mali’de bir yıldan kısa süredir aktif olsa da ilk işaretler pek iyi görünmüyor. Cihatçı saldırılar artışa geçti ve insan hakları ihlalleriyle suçlandı.
Ülke, Sahel krizindeki merkez üssü olma özelliğini yeniden kazandı ve bu yıl cihatçı saldırılarda en çok kaybı verdi.
Dahası 2022, isyanın başlamasından bu yana Burkina Faso ve Mali’deki en kanlı yıl olmaya doğru gidiyor.
Dr. Ramani, “Wagner kaos yaratmakta iyi. Ancak bir savaşan güç olarak özellikle yeni ve düşman topraklarda zorlanıyorlar” diyor.
Ancak Ramani, Fransa’nın şiddeti durdurmakta başarısız olması yüzünden Sahel bölgesindeki cuntaların Rus paralı askerlerle çalışmayı tercih edebileceğini vurguluyor.
Ayrıca Rusya, çok daha az talepkar bir dış müttefik.
Dr. Ramani, “Rusya insan hakları ve demokrasi anlamında pek karışmayan bir ortak olarak görülüyor. Ayrıca, yaşam biçimlerini size empoze etmiyorlar. Bu da otokrat ve kleptokrat olmak isteyenlerin aradığı bir özellik” diyor.
Kaynak: BBC Türkçe