Marwa Fatafta | Al Jazeera English | Tercüme: Mepa News
Gazze halkına yönelik yakıcı vahşetin eşi benzeri görülmemiştir. İnternetteki yankıları da aynı şekilde. İsrail'in Gazze'ye yönelik soykırım savaşını belgeleyen ve buna karşı çıkan Filistinliler, sosyal medyada devlet destekli dezenformasyon, nefret söylemi ve şiddet çağrılarının patlamasıyla birlikte acımasız bir sansür ve baskıyla karşı karşıya kaldı.
Hamas'ın 7 Ekim'de İsrail'e saldırmasının ardından Big Tech, (ABD'de beş büyük firma olan Google, Amazon, Apple, Facebook ve Microsoft'a verilen isim) kurallarını ihlal ettiğini iddia ettiği savaşla ilgili içerikleri kaldırmaya başladı. TikTok, 7-31 Ekim tarihleri arasında Ortadoğu'dan 925.000'den fazla videoyu kaldırdı. Eski adıyla Twitter olarak bilinen X, 14 Kasım itibariyle 350.000'den fazla gönderi hakkında işlem yapmıştı. Meta ise saldırının ilk üç gününde 795.000'den fazla gönderiyi kaldırdı ya da "rahatsız edici" olarak işaretledi.
İyi eğitilmemiş algoritmalar tarafından yürütülen ve AB ve İsrail'in baskısıyla daha da körüklenen bu ayıklama çılgınlığı, içerik üreticileri, gazeteciler ve Gazze'den haber yapan aktivistler de dahil olmak üzere Filistinli eleştirel seslerin orantısız bir şekilde sansürlenmesine neden oldu.
TikTok, Filistin yanlısı içeriği teşvik etmekle suçlanırken, aslında Filistin'le ilgili içerikleri keyfi olarak ve defalarca sansürledi. Örneğin, 9 Ekim'de Amerika Birleşik Devletleri merkezli medya kuruluşu Mondoweiss, TikTok hesabının kalıcı olarak askıya alındığını bildirdi. Ancak birkaç gün sonra tekrar askıya alınmak üzere eski haline getirildi. Şirket herhangi bir açıklama yapmadı.
X ayrıca Filistin yanlısı sesleri bastırmakla da suçlanıyor. Örneğin, Filistin Eylem grubunun ABD şubesinin hesabı yeni takipçi kazanamadı, sorun ancak kamuoyu baskısı arttıktan sonra çözüldü.
Tüm şirketler arasında Meta, bu dijital baskı kampanyasında aslan payını elinde tutuyor. Filistin'le ilgili içerikleri keyfi olarak kaldırdı, canlı yayınları engelledi, yorumları kısıtladı ve hesapları askıya aldı.
Hedef alınanlar arasında, Gazze'deki İsrail vahşetini belgelediği için Instagram'da 15 milyondan fazla takipçi kazanan Filistinli foto muhabiri Motaz Azaiza da var; hesabı daha sonra eski haline getirildi. Filistin'in en büyük haber ağlarından biri olan ve 10 milyondan fazla takipçisi bulunan Quds News Network'ün Facebook sayfası da kalıcı olarak yasaklandı.
Instagram'da Filistin hakkında paylaşım yapan kişiler, bir kişinin haberdar edilmeden platformda görünmez hale getirildiği gizli bir sansür biçimi olan gölge yasaklamaya maruz kaldı. Meta ayrıca otomatik filtrelerin düşmanca yorumları gizlemesi için gereken kesinlik eşiğini Filistin kaynaklı içerik için yüzde 80'den yüzde 25'e düşürdü. Instagram'ın Filistin bayrağı emojisi içeren yorumları "potansiyel olarak saldırgan" olduğu gerekçesiyle gizlediği vakaları belgeledik.
Meta'nın içerik moderasyonu, özellikle kriz zamanlarında Filistin söylemine karşı hiçbir zaman hoşgörülü olmamıştır. Şirketin ABD öncülüğündeki "teröre karşı savaş" sonrasında geliştirilen kuralları, Arapça siyasi söylemi orantısız bir şekilde desteklemedi ve susturdu. Örneğin, gizli "terörist" kara listesindeki kişi ve kuruluşların ezici bir çoğunluğu Ortadoğu ve Güney Asya'dan gelmektedir ki bu da ABD'nin dış politika duruşunun bir yansımasıdır.
Şirketin bu kişi ve grupların övülmesini, desteklenmesini ve temsil edilmesini yasaklayan Tehlikeli Örgütler ve Bireyler (DOI) Politikası, şirketin Filistinlilere yönelik ağır sansür ve ayrımcılığının arkasındaki temel unsurdur.
Bu politika, 2021 yılında İsrail'in işgal altındaki Doğu Kudüs'ün Şeyh Cerrah mahallesinde Filistinli aileleri evlerinden zorla çıkarma girişimini protesto etmek için sokaklara ve sosyal medyaya yönelen Filistin yanlısı bireylerin susturulmasından sorumluydu.
İsrail'in Gazze'ye yönelik devam eden savaşı bağlamında Meta, politikalarını dünyanın her yerinde eşit şekilde uyguladıklarını belirtti ve "kasıtlı olarak sesleri bastırdıkları" yönündeki iddiaları reddetti. Ancak kanıtlar bunun aksini gösteriyor.
Rusya'nın Ukrayna'ya açtığı savaştan iki hafta sonra Meta, Ukraynalıların kendilerini özgürce ifade edebilmeleri için kurallarını esnetti. Örneğin, Rus işgalcilere karşı şiddet çağrılarına izin verdi. Hatta DOI politikası kapsamında belirlenen neo-Nazi grubu Azov Taburu'nu, övülmelerine izin vermek için listeden çıkardı.
Şirketin Küresel İlişkiler Direktörü Nick Clegg bu istisnaları savunmak için şunları yazdı: "Standart içerik politikalarımızı herhangi bir ayarlama yapmadan uygulasaydık, şu anda işgalci askeri güçlere karşı direnişlerini ve öfkelerini ifade eden sıradan Ukraynalıların içeriklerini kaldırıyor olurduk ve bu da haklı olarak kabul edilemez olarak görülürdü."
"İşgalci askeri güçlere karşı direnişlerini ve öfkelerini ifade eden" sıradan Filistinliler için herhangi bir ayarlama yapıldı mı? Tam tersi. En son 5 Aralık'ta güncellenen bir blog yazısında Meta, DOI politikasını ihlal ettiği gerekçesiyle hashtag'leri devre dışı bıraktığını, canlı yayınları kısıtladığını ve Ekim ayından önceki iki aya kıyasla yedi kat daha fazla içeriği kaldırdığını belirtti.
İnsani yardım cephesinde bile çifte standartlar tam anlamıyla gözler önünde. Meta, Ukraynalılar için insani yardımları koordine etmek için büyük çaba sarf etti ve bu kişilerin haberdar olmalarına, aile üyelerini ve sevdiklerini bulmalarına ve diğerlerinin yanı sıra acil durum hizmetlerine, ruh sağlığı desteğine, barınma yardımına ve mülteci yardımına erişmelerine yardımcı olan bir özelliği etkinleştirdi.
İletişim kesintileri ve tarif edilemez boyutta bir insani felaketle karşı karşıya olan Gazze'deki Filistinlilere böyle bir destek sağlanmadı.
Bu ayrımcılık Meta'nın kaynaklarını nasıl tahsis ettiğine ve politikalarını nasıl uyguladığına kadar uzanıyor. Arapça içerik yoğun bir şekilde aşırı denetlenirken, İbranice içerik yetersiz bir şekilde denetlenmeye devam ediyor. Eylül 2023'e kadar Meta, platformları İsrailliler tarafından açıkça şiddet çağrısı yapmak ve Filistinlilere karşı pogromlar düzenlemek için kullanılmasına rağmen İbranice nefret söylemini otomatik olarak tespit edip kaldıracak sınıflandırıcılara sahip değildi. Kısa süre önce yayınlanan bir iç yazışmada, yetersiz eğitim verisi nedeniyle yeni oluşturulan İbranice sınıflandırıcıyı Instagram yorumlarında kullanamadıkları ortaya çıktı.
Meta'nın otomatik içerik denetleme araçlarına önemli ölçüde güvendiği gerçeği ışığında bu son derece endişe verici bir durum. Instagram'ın içerik denetleme kararlarının yaklaşık yüzde 98'i, Facebook'ta ise neredeyse yüzde 94'ü otomatiktir. Bu araçların Arapça ve çeşitli lehçelerinde yetersiz eğitime sahip olduğu defalarca ortaya çıkmıştır.
Facebook'un 2021 belgelerinde sızdırılan bir iç yazışmaya göre, Meta'nın "terörist" içerikleri tespit etmeye yönelik otomatik araçları, şiddet içermeyen Arapça içerikleri yüzde 77 oranında hatayla silmiştir.
Bu durum, insanların haklarını kullanma ve insan hakları ihlalleri ile savaş suçlarını belgeleme becerileri üzerinde gördüğümüz korkunç etkiyi kısmen açıklıyor. Ayrıca, İslam'ın en kutsal üçüncü camisi olan Mescid-i Aksa'nın 2021'de "terör örgütü" olarak etiketlenmesi, Filistin bayrağı taşıyan Instagram kullanıcılarının biyografilerinin "Tanrı'ya şükürler olsun, Filistinli teröristler özgürlükleri için savaşıyor" şeklinde çevrilmesi ve el-Ahli Hastanesi bombalamasından ölü bedenlerin görüntülerinin yetişkin çıplaklığı ve cinsel aktivite politikasını ihlal ettiği gerekçesiyle silinmesi gibi bazı haksız sistem hatalarını da açıklıyor.
Bu arada Meta, politikacılar, İsrail ordusu ve sözcüleri de dahil olmak üzere İsrail hükümetine ait doğrulanmış devlet hesaplarının, hastanelere ve ambulanslara yönelik saldırılar, Filistinli tutukluların filme alınmış itirafları ve Filistinli siviller için neredeyse her gün verilen "tahliye" emirleri de dahil olmak üzere savaş suçlarını ve insanlığa karşı işlenen suçları haklı gösteren savaş propagandası ve dezenformasyon yaymasına izin veriyor.
Meta, 36 BM insan hakları uzmanının ve diğer soykırım uzmanlarının soykırım uyarısında bulunduğu Gazze'deki Filistinlileri korumak yerine, açıkça "Filistinliler için soykırım" çağrısında bulunan ve "Gazzeli kadınları, çocukları ve yaşlıları" yok eden ücretli reklamları onayladı.
Bu tür rahatsız edici şiddet çağrıları diğer platformlarda da kendine yer buldu. Aslında X, Filistinlileri hedef alan nefret söylemi ve şiddete teşvik konusunda diğer platformlara öncülük ediyor gibi görünüyor. Filistinli dijital haklar örgütü 7amleh'e göre, 7 Ekim'den bu yana platformda bu tür iki milyondan fazla paylaşım yapıldı.
Telegram ayrıca açıkça soykırım çağrısı yapan ve Filistin halkının toplu olarak cezalandırılmasını kutlayan bir dizi İsrail kanalına da ev sahipliği yapıyor. "Nazi Avcıları 2023" adlı bir grupta moderatörler, yüzlerinde artı işareti bulunan Filistinli tanınmış kişilerin resimlerini ve ev adreslerini yayınlayarak bu kişilerin ortadan kaldırılması çağrısında bulunuyor.
Sosyal medya şirketleri şu ana kadar durumun ciddiyetini kavramış görünmüyor. Özellikle Meta, 2017 yılında Myanmar'ın Rohingya soykırımındaki rolünden çok az şey öğrenmiş görünüyor.
Filistinlilerin susturulması ve onlara karşı dezenformasyon ve şiddetin teşvik edilmesi, anlamlı bir hesap verebilirliğin yokluğunda sosyal medya platformları için bir yöntem olabilir. Ancak bu kez durum farklı. Meta yeniden soykırıma bulaşma riskiyle karşı karşıya ve çok geç olmadan rotasını düzeltmeli. Kullanıcıları koruma ve ifade özgürlüğünü destekleme sorumluluğu diğer sosyal medya platformları için de geçerlidir.
Al Jazeera için kaleme alınan bu içerik Mepa News okurları için Türkçeleştirilmiştir. İçerikte yer alan ifadeler Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.