Afganistan'ın güneyinde Taliban'ın 20 Ekim seçimlerinden hemen önce gerçekleştirdiği saldırı dünyanın gündemine oturmuştu. Bu saldırıda Taliban, Kabil hükümeti güvenlik güçlerinin içerisine sızmış bir mensubunu kullanmıştı.
Saldırı neticesinde Afganistan'ın güneyinin en etkili adamı olan savaş ağası General Abdurrezzak ve birkaç üst düzey Kabil hükümeti mensubu öldürülürken aralarında ABD'nin Afganistan'ın güneyinden sorumlu komutanı Jeffrey Smiley'in de olduğu en az iki Amerikalı yaralanmıştı.
New York Times'tan Mujib Mashal ve Thomas Gibbons-Neff, saldırının ayrıntılı şekilde ele alındığı bir haber hazırladı. Haber Mepa News tarafından tercüme edildi.
*
Bir Taliban suikastçısı, bir generali öldürecek kadar içeri nasıl sızdı?
Afganistan’daki en önemli generallerden birini öldürmeden dakikalar önce, içeri sızan Taliban savaşçısı son kez üstlerini aradı.
"ABD Genel Komutanı son anda kurtuldu"
Henüz sadece genç bir delikanlı olmasına rağmen, Taliban savaşçısı sahte bir kimlik kullanarak sicil araştırmasından kurtuldu ve Afganistan hükümeti güçlerinin “özel muhafızlarından” birisi olmayı başardı.
Afganistan’daki güç merkezine o kadar yaklaştı ki, ülkedeki ABD ve NATO kuvvetlerinin komutanı General Austin S. Miller ile arasında sadece birkaç adım kaldı. Bir anda kalaşnikofunu kaldırdı ve disiplinli bir şekilde seri atışlar yapmaya başladı.
Bu saldırı Amerikalı ve Afgan korumalar için bir kabusun ete kemiğe bürünmüş haliydi: Aylar süren planlamanın ardından bir Taliban savaşçısı yüksek seviyeli bir toplantıya sızmayı başarmış, güçlü bir Afgan general ve bölgesinin istihbarat şefi olan bir ismi öldürüp aynı zamanda da hükümete bağlı bir valiyi ve bir Amerikalı generali yaralamış, olayın olduğu odada bulunan General Miller ve diğer Amerikalı subaylar ise kıl payı kurtulmuştu.
ABD ile Kabil hükümetinin ilişkisi sarsıldı
Taliban tarafından başarılı bir şekilde gerçekleştirilen sızma operasyonu ve sonrasında oluşan kaos ortamında Amerikalıların kaçışı (aralarında şahitler, aile üyeleri ve resmi yetkililerin bulunduğu bir düzineden fazla kişiyle olayın nasıl cereyan ettiğine dair röportajlar yapılmıştır) Afgan ve Amerikalı güçler arasındaki ilişkiyi derinden sarstı.
17 yıldır devam eden savaş sürecinde Afgan hükümeti üniforması giyen Taliban ajanları tarafından onlarca ABD koalisyonu üyesi öldürüldü. Bu son saldırı ile birlikte, Amerikalıların ve Afganların içeriden gerçekleştirilen bu tür sızma operasyonlarına karşı ne tür bir zaafiyet içinde olduğu tekrar gündeme geldi.
Yaklaşık altı yıl önce, o zamanlar yoğun bir biçimde yapılan bu tür operasyonlar neticesinde Afganistan’daki NATO birliklerinin ülkeden çekilmesi gerektiği savunulmuştu.
Geçtiğimiz ay gerçekleşen saldırıda ülkenin Taliban’a karşı en büyük savunma hatlarından birisini oluşturan Kandahar vilayeti polis şefi General Abdurrezzak Açakzay öldü.
General Abdurrezzak: Güneyin en güçlü adamı
Basit bir sınır muhafızı iken sadece on yıl içinde üst düzey bir güvenlik şefi olarak hızla yükselen General Abdurrezzak Açakzay Afganistan’ın güneyinde adeta kendi imparatorluğunu kurdu.
Açakzay’ın, Taliban’ın kalbi olarak ifade edilen bölgedeki “en güçlü adam” olarak betimlenmesinin nedeni örgüte karşı acımasız saldırılar tertip etmesi, bölgedeki etnik ve aşirete dayalı farklılıkların sorun teşkil etmemesi için aldığı sert önlemler ve Amerikalıların gözünde Kandahar vilayetinin yıllarca Taliban’ın eline düşmesini engelleyen yeri doldurulamaz bir müttefik olmasıydı.
18 Ekim günü öğlen vakitleri, bütün bunların hepsi birkaç saniyede yerle bir oldu.
ABD ile Afgan güçler arasında çatışma
General Abdurrezzak’ın vurulmasının ardından, vali konağındaki Amerikalıları güvenli bir şekilde tahliye etmek için harekete geçen Amerikalı korumalar ile Afgan güvenlik güçleri arasında durumun getirdiği şaşkınlık içinde kısa süreli bir çatışma çıktı.
Amerikalı yetkililerin verdiği bilgilere göre, konağın kapısını arabayla ezerek içeri giren Amerikalı koruma görevlileri dışarı çıkarken de en az bir Afgan subayı ateş açarak öldürdü.
Saldırıdan sonra birkaç gün içinde, General Açakzay’ın öldürülmesinden Amerikalıları sorumlu tutan Afganlar ile Amerikalı müttefiklerinin arasında ilişki sallantıya girdi.
Bütün Afganistan’da General Açakzay’ın ölümünün arkasında Amerikalıların olduğuna dair bir söylenti yayıldı. Olay yerinde iken başlayan bu söylenti hızlı bir şekilde sosyal medya sayfalarında, sokaklarda ve hatta ülkenin üst düzey siyasi isimleri arasında konuşulmaya başladı.
Amerikalıları yetkililerden alınan bilgilere göre, eski Afganistan Başkanı Hamid Karzai, Amerikalı büyükelçi John Bass ile yaptığı hususi görüşmede, “ülkenin çoğunun generali Pakistan’ın ısrarlı isteğiyle hareket eden Amerikalıların öldürdüğüne inandığını” söyledi. Saldırıdan sadece iki gün sonra General Abdurrezzak’ın ölümü nedeniyle çıkan tartışma sonrasında bir Afgan askerinin NATO kuvvetlerine ateş açtığı bildirildi.
Ortak operasyonlar durma noktasında
Amerikalı yetkililerin yaptığı açıklamalarda saldırıyı takip eden haftalar içinde, rutin hava saldırılarının haricinde Amerikalı askerler tamamen defansif pozisyonlara ricat etti. Müşterek operasyonlar durma noktasına geldi. Amerikalıların yeni güvenlik protokolleri uygulamaları nedeniyle yetkililer arasındaki görüşmeler ya telefon üzerinden ya da yoğun güvenlik önlemleri altında gerçekleştirilmeye başlandı.
Saldırı, Amerikalı ve Afgan yetkililerin geçen ay gerçekleştirilen seçimlerin güvenliği hususunda görüşmek üzere Kandahar valisinin konağında toplandığı sırada gerçekleşti.
Saldırıdan birkaç ay önce General Abdurrezzak Açakzay, üs bölgesinde artık fazla bulunmayarak kendi sarayına çekilmişti. Geçtiğimiz yıl, Taliban tarafından gerçekleştirilen, kendisinin kıl payı kurtulduğu ancak bir oda dolusu VIP konuğun yaralandığı bombalı saldırının generalin bu kararında etkili olduğu biliniyordu.
General siyaset ile de iştigal eden bir isimdi. Büyük ihtimalle, kurduğu istihbarat ağı üzerinden Taliban ile başlayan barış görüşmeleri süreci için çalışmaktaydı. Geçmişte Kabil, Dubai ve Avrupa’ya ziyaretler gerçekleştirmişti. “Benim şapkam güvenlik işinde, ben şahsen siyaset yapıyorum” şeklinde şaka yapardı.
"Saldırı gününde endişeliydi"
Generalin uzun süredir asistanlığını yapan Gorzang Afgan, patronunun toplantıdan önceki birkaç gün hasta olduğunu, saldırı günü de endişeli göründüğünü, istihbarat raporlarının bir tehlikeyi işaret ettiğini ancak belirli bir tehdit tespit edilemediğini söyledi.
“Saldırı günü, bize dikkatli olmamızı ve gözetleme kulelerinin hepsine adam yerleştirilmesini emretti.”
Vilayet temsilcileri ve Amerikalı yetkililer arasındaki toplantının başlamasının ardından genç bir Afgan muhafız konferans salonunun girişinde oturdu. Saldırıya şahit olan Amerikalı yetkililer bu kişiyi diğer muhafızlardan daha hazır göründüğünü hatırladıklarını söylediler. "Üzerinde iki Kalaşnikof vardı: birisi göğsünde, diğeri de sırtında asılı duruyordu."
"6 ay önce eğitildi"
Diğer muhafızlar bu genci Gulbeddin olarak tanıyordu ancak Amerikalı yetkililerden alınan bilgilere göre gerçek ismi Raz Muhammed olan saldırgan saldırıdan altı ay önce Pakistan sınırları içinde Taliban tarafından eğitildi. Saldırıdan sonra Taliban tarafından servis edilen görüntülerde Raz Muhammed aralarında hedefe atış taliminin de olduğu bir dizi eğitim faaliyetine iştirak ederken görülüyor.
Ağustos ayında Kandahar’a gelerek valinin özel muhafız birliğine katıldı. Yaklaşık bir yıldır valinin muhafız birliğinde görev yapan Basir Ahmed isimli kuzeni kendisine kefil olduğu için kapsamlı bir sicil araştırması yapılmadı.
Saldırganla aynı merkezde kalan Muhammed Nasim isimli bir diğer özel muhafız “Gulbeddin sessizdi. Az konuşurdu. Ama genelde Basir Ahmed ile telefonla konuşuyor olurdu.” (Yetkililere göre, Basir Ahmed saldırıdan yaklaşık yarım saat önce konaktan ayrıldı.)
Raz Muhammed saldırıdan ya beş ya da on beş dakika önce Pakistan’a son bir telefon açtı. Taliban’ın intihar saldırılarından sorumlu ismiyle yaklaşık iki buçuk dakika görüştü.
Toplantı bittikten sonra, delegeler General Miller’ın Kabil’e götürmek üzere yolda olan iki adet Black Hawk tipi askeri helikopteri beklemek üzere konağın arka tarafındaki helikopter pistine doğru yola çıktı.
Bölgede nar mevsimi geldiğinden vali misafirlerine kasalar dolusu nar hediye edecekti. Saldırgan dahil birçok muhafız delegelerle beraber ellerinde meyve dolu kasalarla yürüyordu.
"Bir anda tüfeğini kaldırdı"
Raz Muhammed grubun önüne geçti. Elindeki nar kasasını yere koydu ve bir anda tüfeğini kaldırdı. Hzılı bir şekilde General Abdurrezzak Açakzay’ı dört kurşunluk salvo ile vurdu. Daha sonra aralarında General Miller’ın da bulunduğu gruba doğru ikinci bir salvo atışı yaptı.
Bunun ardından ise Amerikalılardan birisi tarafından vuruldu. Düşerken hala tetiğe basılı tüfeğinden etrafa mermiler yağmaya devam etti.
Kandahar’daki dini bir mabedin sorumlusu olan Mesud Ahundzade de saldırı sırasında orada bulunuyordu: “Bütün olay on saniyeden az sürmüştür.”
Generalin zırhlı araçlarından bir tanesi olay yerine hızla gelerek, generali aldı ve hızla hastaneye götürdü.
"Saldırı sonrası kaos"
O esnada silahını çekmiş olan General Miller ve diğer Amerikalılar siper almak için uygun bir yer arıyordu. Bölgeyi güvenliğe almaya çalışırken bir yandan da tahliye helikopteri gönderilmesi çağrısı yapıldı. Her taraftan izli mermiler geliyordu. Ortam nihayet sessizleştiğinde aralarında güney Afganistan’daki Amerikalı birliklerin komutanı Tuğgeneral Jeffrey Smiley ve Kandahar valisinin de bulunduğu yaralılara ilk müdahale yapıldı.
Amerikalı yetkililerin açıklamalarına göre, bir Afgan güvenlik görevlisi saldırının ardından Amerikalıların General Açakzay’a ateş ettiğini bağırmaya başladı. Bu şahıs Amerikalılara göre, ortamı gerginleştirmeye ve kafa karıştırmaya çalışan ikinci bir Taliban savaşçısı olabilir.
General Miller, diğer Amerikalı komutanlar ve bazı yararılar helikopterle tahliye edildikten sonra, Amerikalı kara konvoyu vali konağından çıkıp Kandahar Hava Üssü'ndeki birliklerine geri dönmek üzere harekete geçti. Konağın kapısında Afgan güçleri ile tartışan Amerikalılarla Afganlar arasında çatışma çıktı.
Konvoy tekrar saldırıya uğradı
Afgan ve Amerikalı yetkililerin açıklamalarına göre, Afgan muhafızlardan birisi Amerikalılar tarafından açılan ateş sonucunda ölürken, konvoy konağın kapısını arabayla kırarak bölgeyi terk etti. Hava üssüne doğru giderken konvoy trafiğin yoğun olduğu bir noktada tekrar saldırıya uğradı.
Afganistan’daki en önemli vilayetlerden birisi olan Kandahar’daki güvenlik durumu Abdurrezzak’ın ölümünün hemen ardından tartışma konusu oldu. General bölgede, merkezi Kabil yönetiminin erişiminin sınırlı olması nedeniyle kendi çabalarıyla kurduğu güce dayalı ağ üzerinden kontrolü sağlıyordu.
2011 yılında, henüz 30’lu yaşlarının başında iken Kandahar polis şefi olarak göreve gelen Açakzay, o dönemde şehre iyice yaklaşan Taliban ile savaştı. Taliban bu yıllarda sık sık şehir içinden hükümet yetkililerini kaçırarak kırsal alanda kurdukları mahkemelerde yargılıyordu. Abdurrezzak Açakzay’dan önceki iki polis şefi de görevleri sırasında öldürülmüştü.
"İşkence ve yargısız infazlar"
General başlattığı karşı saldırısında çok acımasız davranıp, bizzat komuta ettiği operasyonlarda Taliban’a ağır kayıplar verdirtti. İnsan hakları grupları generali özellikle kendine siyasi tehdit oluşturan diğer kabile mensuplarına işkence yapmak ve yargısız şekilde infaz etmekle suçluyordu. Son yıllarda ulusal düzeyde siyasete odaklanan generali tanıyan Amerikalılar kendisinin daha dikkatli ve disiplinli birisi haline geldiğini ifade ediyor.
Sosyal medyada geniş şekilde yer alan videolarda Abdurrezzak’ın ölümü sonrası Talibanı destekleyen halk kutlamalar yaparken görüntülendi. Kabil’deki merkez hapishanesinde tutulan onlarca Taliban üyesi generalin ölüm haberini aldıklarında hep bir ağızdan şu doğaçlama şarkıyı söylemeye başladı: “Abdurrezzak’ı öldürmüşler! Kandahar’da Abdurrezzak’ı öldürmüşler!”
"500 Amerikalıya bedel"
Grubun liderlerinden bir kısmının bulunduğu Pakistan’ın Ketta bölgesindeki bir toplantıda, Taliban yetkililerinden Abdulgaffar şu ifadeleri kullandı: “Bu adam, mahkemesiz ve adaletsiz 2800 kişiyi şehit etti. Şehitlerin cenazelerini de anaları hala beklerken Kandahar’ın kumlarına gömdü. Allah bizi, Abdurrezzak’ın göğsüne delik açan o Talib ile cennette buluştursun. Abdurrezzak’ı da Scott Miller’ıyla birlikte haşretsin. Liderlerimizden birisi dedi ki keşke Scott Miller da ölseydi. Ben de ona dedim ki ‘şükretmek gerek’, 500 Amerikalının ölmesine, bu adamın ölmüş olması kadar sevinmezdim.
General Açakzay şimdiden ulusal bir kahraman olarak gösterilmeye başlandı. Resimleri reklam panolarına asıldı. Öldürüldüğü vali konağının hemen dışında bir yere gömülen generalin mezarı bir tapınağa çevrildi.