Çin hükümetinin, baskılardan kaçan Uygurların ülkeye geri gönderilmesi için diğer devletlere gizlice iade başvurusunda bulunduğu öne sürüldü. ABD Senatosu Dış ilişkiler Komitesi ise haberi paylaşarak Türkiye'ye tepki gösterdi.
Axios adlı haber sitesinde, Çin'in asimilasyon politikalarından Türkiye'ye kaçan bir Uygur Türkü'nün iadesinin istendiğini gösteren evraklara ulaşıldığı yazıldı.
Habere konu olan 2016 ve 2017 yıllarına ait 92 sayfalık belgeler kaynak gösterilerek, Enver Turdi adlı kişinin Çin'e gönderilmesinin istendiği ve talebin Türkiye tarafından kabul edilerek yasal işlemlerin başlatıldığı öne sürüldü.
Turdi'nin hikayesi 2012 yılında, Çin'in insan hakları ihlallerini radyo programlarına taşımasıyla başladı. Kendi turist vizesi ile ülkeden kaçmayı başarırken, bir iş arkadaşı ise gözaltına alındı. Çin Konsolosluğu, 2014 yılından bu yana Türkiye'de bulunan Turdi'nin pasaportunu yenilemeyince, Türkiye'deki oturumunu da uzatamadı.
"Çin ile iş birliği yapmadan o fotoğrafa ulaşamazlardı"
2017 yılında sınır dışı edileceklerin toplandığı merkeze alınan Turdi, burada güvenlik güçlerince ifadesinin alındığını ve 2004 yılına ait bir fotoğraf delil gösterilerek, IŞİD yanlısı bir internet sitesi kurmakla suçlandığını söylüyor, hakkındaki tüm ithamları reddediyor.
Turdi'ye göre Türk makamlarının Çin ile iş birliği yapmadan söz konusu fotoğrafa ulaşmış olması mümkün değil. Turdi, avukatının dosyaya ulaşmasından sonra, Türkiye'de yaşadığı yasal sıkıntıların arkasında Pekin yönetiminin parmağı olduğuna kesin gözüyle bakıyor.
Belgelerde, Pekin'in Turdi'nin tutuklanarak ülkeye iadesinin yanı sıra mal varlığına da el konulmasının talep edildiği kaydedildi.
Diğer bir ayrıntı ise, Çin'in Türkiye'den bu belgeleri gizli tutmasını istemesi.
ABD'den Türkiye'ye tepki
ABD Senatosu Dış ilişkiler Komitesi, Axios'un haberini paylaşarak, Türkiye'nin Çin'in insan hakları ihlallerine yardımcı olmasını kınadı. Komitenin Twitter hesabından yapılan paylaşımda, "Hiçbir ülke Uygur veya herhangi azınlık gruba mensup vatandaşları tutuklayıp zorla Çin'e göndermemeli. Kongre, bu ihlallerle mücadele için Uygur İnsan Hakları Yasası'nı bir önce hayata geçirmelidir" denildi.
Türkiye ve Çin, 2017 yılında "suçluların karşılıklı iadesi"ni de kapsayan bir iş birliği anlaşmasına imza atmıştı. Anlaşma henüz TBMM'de oylanmadı. Onaylanması halinde, Ankara, Pekin'in iade taleplerini karşılamak zorunda kalacak. Bu durumda en çok Çin'in azınlıklara yönelik baskılarından Türkiye'ye sığınan Uygur Türklerinin etkilenmesinden endişe ediliyor.