Anton Troianovski, Andrew E. Kramer, Kim Barker, Adam Rasgon | New York Times | Tercüme: Mepa News
Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy gelecekteki görüşmelerde Rus topraklarını koz olarak kullanmak istiyor. Moskova'da pek çok kişi bu stratejiden şüphe duyuyor.
Temmuz ayında, gizlice Rusya'yı işgal etmeye hazırlanırken, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy kamuoyuna çok farklı bir sinyal gönderdi: Savaşı sona erdirmek için görüşmeler yapılmasını istiyordu.
BBC'ye konuşan Zelenskiy, savaşın "sıcak aşamasını" bu yıl sona erdirmek için bir planı olduğunu söyledi. Dışişleri bakanını, Ukrayna'nın Rusya'nın en önemli ortağıyla ilişkilerini geliştirme misyonuyla Çin'e sürpriz bir geziye gönderdi. Ağustos ayında Katar'da yapılması planlanan bir toplantı da dahil olmak üzere bir dizi uluslararası toplantı düzenleyerek Ukrayna'nın pozisyonuna destek toplamayı ve daha geniş kapsamlı bir çözümün önünü açmayı umdu.
Zelenskiy'nin yaz aylarında yaptığı açılımlar, birçok Ukraynalının ülkelerini haritadan silmeyi amaçladığına inandığı Rus işgali karşısında iki yıldır herhangi bir taviz vermeyi reddetmesinden farklıydı. Ve 6 Ağustos'ta Ukrayna güçlerinin Rusya'nın Kursk bölgesine girerek 30 aydır süren savaşta Devlet Başkanı Vladimir V. Putin için en utanç verici anlardan birini yaşatması ve iki ülkenin ateşkese doğru ilerleyebileceği yönündeki tahminleri altüst etmesi durumu daha da çarpıcı hale getirdi.
Kiev riskli bir kumar oynuyor: Ordusu Ukrayna'daki cephe hattının büyük bölümünde savunmada kalsa bile, bu saldırı Kremlin'le olumlu bir anlaşma için yeni bir baskı imkanı sağlıyor. Putin'i tanıyan Ruslar, ordusunun personel ve silah bakımından üstün olduğuna inandıkları için onun da karşılık vermesini bekliyor.
Rusya'nın tutumu
Ateşkes çabalarının şimdiden bir gerileme yaşadığına dair işaretler var. Görüşmelerde yer alan bir diplomat, Rus yetkililerin bu ay Katar'da yapılması planlanan ve her iki tarafın da birbirlerinin enerji altyapısına yönelik saldırıları durduracağı bir anlaşmayı müzakere edecekleri toplantıyı ertelediklerini söyledi. Erteleme haberi daha önce Washington Post tarafından da duyurulmuştu.
Putin'in dış politika danışmanı Yuri Ushakov, Pazartesi günü Rus devlet medyasında yer alan açıklamalarında, "Şu aşamada, bu macera göz önüne alındığında, konuşmayacağız" dedi. Ushakov, müzakerelere verilecek herhangi bir aranın uzunluğunun "savaş alanı da dahil olmak üzere duruma bağlı olduğunu" sözlerine ekledi.
Ateşkes fikrini desteklemek üzere geçtiğimiz Ekim ayında Putin ile bir araya gelen tecrübeli Rus siyasetçi Grigory A. Yavlinsky, Moskova'dan verdiği bir röportajda Rusya'nın başkentinde "çatışmaların bu yıl duracağına" dair bir umut olduğunu söyledi. "Şu anda meydana gelen koşullar" diye ekledi, "tüm bu şansları azalttı, gündemden kaldırdı."
Kremlin'e yakın iki eski üst düzey Rus yetkili de ateşkes görüşmeleri ihtimalinin daha da uzaklaştığına inandıklarını söyledi. Yetkililer, kamuoyu önünde konuşma yetkileri olmadığı için isimlerinin açıklanmaması koşuluyla konuştular. Bu kişilerden biri Putin'in şu anda odak noktasının "barış değil intikam" olduğunu söyledi.
Pek çok Ukraynalı için Putin'in odak noktası zaten hiçbir zaman barış olmadı, aksine ülkelerine tamamen hakim olmaktı. Kiev'deki yetkililer Kursk'a yapılan saldırının Ukrayna'nın istediği şartlarda bir anlaşmaya varmak için ihtiyaç duydukları kaldıracı sağlamaya yardımcı olabileceğini söylüyor. Ancak daha fazla Rus'a -ve bizzat Putin'e- savaşın acısını hissettirerek Kremlin'i geri adım atmaya zorlayabileceklerini söylüyorlar.
Ukrayna Parlamentosu üyesi Yaroslav Yurchyshyn bir röportajında "Rusya kaybetmediği sürece çağımızda barışı hayal etmek çok zor" dedi. "Rusya ile her şeyin tek çözümü: Onlara bedel ödetmek."
Yurchysyn, Ukrayna'nın Rusya'ya yönelik karşı saldırısının Rusya'ya savaşın maliyetini artırarak görüşmeleri hızlandıracağını söyledi. Ukraynalı yetkililer Zelenskiy'nin bu yaz kamuoyuna yönelik diplomatik girişimleri ile Kursk saldırısı için yaptığı gizli planlamanın aynı stratejinin iki ayağı olduğu konusunda ısrarlı.
McCain Enstitüsü Direktörü Evelyn Farkas Ukrayna'nın yaklaşımı için "Askeri ve diplomatik manevraların nasıl birlikte çalışabileceğini düşünmüşler" dedi. "Bu sadece bugün barış görüşmelerine hazırlanma bağlamında akıllıca değil, aynı zamanda Rusya üzerinde baskı kuruyor ve Ruslara söylemi kontrol edemediklerini hatırlatıyor."
Ukrayna'nın pozisyonu
Askeri ve diplomatik baskı kombinasyonunun, şimdiye kadar kendi ülkesinde siyasi ve ekonomik rüzgarlara karşı koyan ve Ukrayna'yı yenmek için ağır bir maliyete katlanmaya istekli olduğunu gösteren Putin'de işe yarayacağı açık değil.
Ukrayna'nın pozisyonu son aylarda değişiyor.
Haziran ayında Zelenskiy, "adil ve kalıcı barış" vizyonuna küresel destek sağlamak amacıyla İsviçre'de 92 ülkeyi bir araya getiren bir toplantıya öncülük etti. Planın ana hatları Ukrayna'nın NATO üyeliği, Rusya'nın tamamen çekilmesi ve Rusların savaş suçlarından yargılanması anlamına geliyordu.
Ancak Çin zirveye katılmadı ve aralarında Hindistan, Endonezya, Suudi Arabistan ve Güney Afrika'nın da bulunduğu bazı önde gelen Batılı olmayan ülkeler zirvenin ortak bildirisine imza atmayı reddetti. Bu ülkeler için en önemli sorun Rusya'nın İsviçre zirvesine davet edilmemiş olmasıydı, onlara göre herhangi bir barış görüşmesine her iki tarafın da katılması ve uzlaşmaya istekli olması gerekiyordu.
Takip eden haftalarda Zelenskiy Rusya ile doğrudan müzakere etmeye başvurarak daha açık olduğunu gösterdi. Rusya'nın bu yıl ikinci bir "barış zirvesine" davet edilebileceğini ve Ukrayna'nın müzakereler yoluyla topraklarını geri kazanabileceğini söyledi.
Tarafsız ülkelerle temaslar da devam etti. Hindistan Dışişleri Bakanlığı Pazartesi günü yaptığı açıklamada, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin Ukrayna'ya bir ziyaret planladığını dile getirdi.
Ukrayna ayrıca belirli konulara odaklanan bir dizi ara toplantı düzenlemeye çalıştı. Zelenskiy Temmuz ayında yaptığı açıklamada bu toplantıların ilkinin bu yaz Katar'da enerji güvenliği konusunda yapılacağını; gıda güvenliği, savaş esirleri ve Rusya'ya götürülen Ukraynalı çocuklar konusunda da Türkiye ve Kanada'da toplantılar düzenleneceğini söyledi.
Ukrayna konuşmaya hazır olduğunun sinyallerini verirken, ordusu Putin'in Şubat 2022'de başlayan işgalinden bu yana en cüretkar saldırılarından birine hazırlanıyordu.
Ukrayna'nın barıştan söz etme telaşı kısmen stratejik bir aldatmaca işlevi görmüş, Rusya yönetimini uysal davranmaya ve gardını düşürmeye teşvik etmiş olabilir.
Ancak Ukraynalı yetkililer diplomasi ile savaşı Rus topraklarına taşımanın birbiriyle çelişen çabalar olmadığında da ısrar ettiler. Ukraynalı analistler de Ukrayna'nın geçen kış petrol rafinerilerine başlattığı saldırıların, Katar'da planlanan görüşmelere yol açan askeri bir taktik olan, Rusya'nın Ukrayna'nın elektrik santrallerine yönelik saldırılarını müzakere etmek için bir koz sağladığına dikkat çektiler.
Başkanlık danışmanlarından Mykhailo Podolyak Kursk saldırısının başladığı gün olan 6 Ağustos'ta verdiği bir röportajda "Rusya'yı adil bir müzakere sürecine dahil etmek için Rusların savaş alanında taktiksel yenilgilerle yüzleşmesi gerekiyor" dedi. "Bu yenilgiler arttıkça Rusya içinde toplumsal huzursuzluk da artmaya başlayacak."
Ruslar tedirgin
Ukrayna'nın saldırısının şimdiden pek çok Rus'u tedirgin ettiğine dair işaretler var. Rusya'da devlet kontrolündeki anket kuruluşu F.O.M.'un Cuma günü yayınladığı haftalık anket sonuçlarına göre katılımcıların yüzde 45'i çevrelerindeki insanların "endişeli bir ruh hali" içinde olduğunu söyledi ki bu oran iki hafta öncesine göre 12 puanlık bir artışa işaret ediyor. Bu, Mart ayında Moskova yakınlarındaki bir konser salonunda meydana gelen terör saldırısının ardından yaşanan kaygı artışına benzer bir artıştı.
Ancak Putin'i tanıyan Ruslar, Kursk saldırısının ve sonrasında ortaya çıkan toplumsal huzursuzluğun Rus liderini rotasını değiştirmeye zorlayabileceğinden şüphe duyduklarını söylediler. Onlara göre savaşın temelleri değişmedi ve Putin Ukrayna ve Batı'ya karşı koyabilecek kaynaklara sahip olduğuna inanıyor. Rusya Ukrayna'daki cephenin büyük bölümünde hakimiyetini sürdürüyor ve doğuda kazanımlar elde ederek Ukrayna'nın stratejik öneme sahip Pokrovsk kentine yaklaşıyor.
İşlerin her zamanki gibi yürüdüğünü düşünen Putin, Pazar günü iki günlük bir ziyaret için Azerbaycan'a uçtu. Kremlin, Putin'in Azerbaycan'ın otoriter cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve eşi Mihriban Aliyeva ile birlikte gömlekli, üst gömlek düğmeleri açık bir kanepede dinlenirken çekilmiş görüntülerini yayınladı.
Putin, 12 Ağustos'ta televizyonda yayınlanan gergin bir kriz toplantısından bu yana saldırı hakkında hiçbir şey söylemedi ve Ukrayna ile müzakerelerin herhangi bir faydası olup olmadığını sorguladı.
Putin, "Görünüşe göre düşman gelecekteki müzakere pozisyonlarını iyileştirmeye çalışıyor" dedi. Kanıt olmaksızın Ukrayna'nın sivillere ateş açtığını iddia etti ve ekledi: "Onlarla konuşacak ne var ki?"
Konu hakkında bilgi sahibi bir diplomat, Kursk saldırısının ardından Rusya'nın enerji güvenliği konulu Katar toplantısına katılımını ertelediğini söyledi. Diplomat, Rusya'nın görüşmelerden çekilmediğini ancak daha fazla zamana ihtiyacı olduğunu belirterek saldırıyı bir tırmanma olarak nitelendirdiğini kaydetti.
Saldırının başlamasından bir hafta sonra geçen Salı günü Zelenskiy'nin başkanlık ofisinin başkanı Andriy Yermak, enerji güvenliği konulu toplantının bu ay içinde yine yapılacağını ancak online formatta gerçekleştirileceğini söyledi. Zelenskiy'nin ofisinden bir sözcü yorum yapmayı reddetti.
Carnegie Rusya Avrasya Merkezi'nde kıdemli araştırmacı olan Tatiana Stanovaya, Kursk saldırısından bu yana Putin'in Ukrayna'ya çektirdiği acıyı artırmanın yollarını arayacağını vurguladı. Stanovaya, Putin'in müzakere etmek yerine Rusya'nın eninde sonunda zafer kazanacağına inandığını ve daha fazla risk almaya ve Rusları daha ağır bir maliyete katlanmaya zorlamaya hazır olduğunu ifade etti.
Kursk saldırısının sonuçlarına atıfta bulunarak "Putin bundan daha da yüksek bir bedel ödemeye hazır" dedi. "Putin için bu sadece zaferin bedeli meselesi."