Sirte, Libya'da yaşanan savaşın geldiği mevcut durumda en kritik merkezlerden biri konumunda.
Türkiye'nin destek olduğu Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) güçleri şehri kontrol altına almak için ilerleyişe devam ederken, siyasi ve askeri süreç sürüyor. Sirte'nin sahip olduğu stratejik ve tarihi önem, şehrin kontrolünü her iki taraf için de önemli kılıyor.
Kaddafi'nin devrilme süreci ve Sirte
Sirte, Libya'nın devrik lideri Muammer Kaddafi döneminde, adeta ülkenin merkezi gibi görülen, yatırımlar ve altyapı çalışmalarına üs olan, öyle ki ülkenin başkenti Trablus'u dahi bu yönüyle gölgede bırakan bir şehir oldu.
2011 yılında patlak veren gösteriler ve ardından başlayan iç savaşta Sirte, Kaddafi yanlıları ve muhalifler arasındaki çatışmalarda kritik bir konuma sahipti. Kaddafi'nin kalesi olarak görülen şehrin çevresinde şiddetli çatışmalar yaşandı. Savaş sırasında başkent Trablus muhaliflerce ele geçirilirken, 2011 yılının Eylül ayında Kaddafi Sirte'yi Libya'nın yeni başkenti ilan etti.
Sirte'de çatışamalarda parçalanmış bir Kaddafi posteri, Ekim 2011
Çatışmalar sonucu muhalifler Sirte'yi aynı yılın Ekim ayında ele geçirirken, Kaddafi de burada öldürüldü. Savaş sırasında yaşanan çatışmalar sebebiyle şehir büyük ölçüde tahrip olurken hasar, ülkede devam eden savaş nedeniyle uzun yıllar boyunca giderilemedi.
Kaddafi sonrası dönem ve IŞİD
Şehir Kaddafi karşıtı muhalefetin oluşturduğu Geçici Ulusal Konsey tarafından ele geçirildikten sonra, imar ve kalkınma planları, ülkede bir türlü sağlanamayan istikrar nedeniyle uzun süre sekteye uğradı.
Libya'da birbiri ardında gelen geçiş hükümetleri ve siyasi düzensizlik Sirte'yi de derinden etkileyecekti. Her ne kadar 2011 yılı sonrasında bir çatışmaya sahne olmasa da Sirte, Libya'nın geneliyle aynı kaderi paylaşacaktı.
Libya'nın içerisinden geçtiği kriz ortamında güçlenen IŞİD, Sirte şehrini 2015 yılının Mart ayında başlayan saldırılar sonucu, Libya Kalkanı Güçleri'nden ele geçirdi. Söz konusu grup, cihat yanlısı taraflara yakınlığıyla biliniyordu.
Sirte'de IŞİD güçleri ve UMH arasındaki çatışmalarda UMH ilerliyor, Kasım 2016
Bu sürecin ardından şehrin bir kere daha şiddetli çatışmalara sahne olacağı bir dönem başladı. 2015 yılının sonunda teşkil edilen ve uluslararası arenada tanınan Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) etrafında birleşen güçler, ABD desteğiyle şehir ve çevresinde IŞİD'e karşı operasyon başlattı.
2016 baharında başlayan saldırılar sonucunda Sirte, aynı yılın Aralık ayında IŞİD'den tamamen ele geçirildi. Şehir 5 yıl içinde ikinci kez büyük bir yıkıma maruz kaldı. ABD bu süreçte şehirde çok sayıda hava saldırısı düzenledi.
UMH ve Hafter rekabeti
2016 yılının ardından UMH tarafından kontrol edilmeye başlanan şehir, Hafter güçleriyle UMH kontrolündeki bölgelerin doğu sınırında bulunuyordu.
Bu yönüyle Sirte, Hafter güçlerinin Libya batısına yönelik hamlelerinde en önemli merkezlerden biri niteliğindeydi. Güneyden başkent Trablus'u tehdit eden Hafter güçleri, doğu yönünden de Sirte'yi kontrol altına alarak UMH'yi askeri, siyasi ve stratejik olarak sıkıştırma arayışındaydı.
Bu kapsamda Hafter'e bağlı güçler, 6 Ocak 2020 tarihinde Sirte'yi ele geçirdi. UMH birlikleri büyük bir çatışma olmadan kentten geri çekilirken, buna sahadaki güçlerin taraf değiştirmesinin yol açtığı ileri sürüldü. Hafter birlikleri Sirte'yi ele geçirerek stratejik ve moral bir üstünlük sağlayarak UMH'ya karşı ilerlemeye devam etti.
Sirte yakınlarında UMH güçleri, Mayıs 2020
Türkiye'nin UMH'ya yönelik desteğini artırmasıyla Hafter'in kazanımları ise tersine dönecekti. Bu doğrultuda UMH Libya'nın batı sahilini, Vatiyye Hava Üssü'nü, Trablus Havalimanı'nı ve stratejik önemdeki Tarhuna'yı kontrol altına aldı. Bunu takiben Sirte'ye yönelik operasyon başlatıldı.
6 Haziran'da başlatılan saldırılarda, Sirte içinde ve çevresinde çatışmalar yaşandı. Bölgede halen çatışmalar sürerken, bölgesel ve küresel aktörlerin Libya'ya dair askeri ve siyasi çabaları da hız kazanıyor.
Türkiye'nin de desteklediği Trablus merkezli Ulusal Mutabakat Hükümeti (UMH) güçlerinin son operasyonları sonrasında Libya'nın batısında son durum:
(Yüksek çözünürlük için haritaya tıklayınız.)
Sirte'nin önemi ve sonuç
Çevresinde çatışmaların sürdüğü şehir, UMH'nın Libya batısındaki hakimiyetini pekiştirmesi bakımından stratejik ve sembolik boyutlarıyla oldukça önemli konumda.
Buna ek olarak Sirte, Libya'nın orta kesimine ve "Petrol Hilali" olarak adlandırılan, petrol ve doğalgaz zengini bölgeye açılan bir kapı niteliğinde. UMH güçleri, Sirte'nin ardından, şayet siyasi ve diplomatik bir süreç tarafından engellenmezse, Libya'nın orta kesimini kontrol edecek ve Hafter'in kalesi olan Libya doğusuna ilerleyecek askeri bir fırsata sahip.
Sirte'nin ele geçirilmesi, buna ek olarak güneydeki Cufra ve Sebha gibi bölgelere yönelik askeri operasyonlar başlatılması halinde, UMH'nin elinin hiç olmadığı kadar güçlenmesi ve Libya'nın geleceğinde tek başına söz sahibi olmanın kapsını aralaması mümkün.
Bölgede siyasi, diplomatik ve askeri hesaplar devam ederken, Sirte düğümünün nasıl çözüleceği Libya'nın yakın geleceği açısından belirleyici olarak.
Kaynak: Mepa News