Pazartesi günü çekilen uydu fotoğrafları, İsrail'in İran'ın İsfahan kentini hedef alan misilleme saldırısında Rus yapımı bir hava savunma bataryasına ait radar sisteminin vurulduğunu gösteriyor ve bu durum Tahran'daki yetkililerin saldırıda herhangi bir hasar olduğuna dair tekrarlanan yalanlamalarıyla çelişiyor.
İsraillilerin çok sınırlı bir saldırısı gibi görünen bu saldırıda bir S-300 radarının vurulması, İran'ın 13 Nisan'da İsrail'e karşı başlattığı büyük insansız hava aracı ve füze saldırısından çok daha fazla zarar verdiğini gösteriyor. İran lideri Ali Hamaney'e kadar İranlı yetkililerin saldırının İran topraklarında gerçekte neler yaptığını tartışmaktan kaçınmalarının nedeni de bu olabilir.
Analistler, yıllardır bir gölge savaşına kilitlenmiş bölgesel ezeli rakipler olan İran ve İsrail'in, Gazze Şeridi'ndeki İsrail-Hamas savaşı hala devam ederken ve daha geniş bölgeyi kızıştırırken, aralarındaki bir dizi tırmanan saldırının ardından gerilimi azaltmaya çalıştıklarına inanıyor. Ancak uzmanlar, İran'ın sahip olduğu ve nükleer tesislerini korumak için kullandığı en gelişmiş hava savunma sisteminin vurulmasının önemli bir mesaj içerdiğini söylüyor.
Carnegie Endowment'ın nükleer politika programında çalışan ve yakında Rusya ve İran üzerine bir kitap yazacak olan Nicole Grajewski, "Bu saldırı İsrail'in İran'ın hava savunma sistemlerine nüfuz etme kabiliyetine sahip olduğunu gösteriyor” dedi ve ekledi: "Saldırının hassasiyeti oldukça dikkat çekiciydi."
Planet Labs PBC tarafından Pazartesi sabahı Tahran'ın yaklaşık 320 kilometre güneyindeki İsfahan'ın çift amaçlı havaalanı ve hava üssü yakınlarında çekilen uydu görüntüleri, yakınlarda hava savunma sistemi için konuşlanma noktası olarak kullanılan bir alanı gösteriyor.
Eski bir hükümet görüntü analisti olan danışman Chris Biggers'ın da aralarında bulunduğu analistlerin daha önce S-300 için kullanılan bir "flap-lid" radar sistemi olarak tanımladıkları alanın etrafında yanık izleri bulunuyor.
Cuma gününden sonra çekilen daha az detaylı uydu görüntülerinde de benzer yanık izleri görülmekle birlikte bölgede ne olduğu net olarak anlaşılamadı.
Biggers, İran'ın yeraltındaki Natanz nükleer zenginleştirme tesisine savunma kalkanı sağlamalarına rağmen füze sisteminin diğer bileşenlerinin bölgeden çıkarılmış gibi göründüğünü söyledi.
Biggers, "Sistem, konum ve onu nasıl kullandıkları göz önüne alındığında bu güçlü bir ifade" diye yazdı.
Cuma günü hava savunma sistemleri ateş açtı ve İran ülkenin büyük bölümünde ticari uçuşları durdurdu. Saldırı sonrasında yetkililer saldırıyı küçümsemeye çalışarak, olayı sadece "gökyüzünde uçan bir dizi küçük insansız hava aracı" olarak tanımlamaya çalıştılar.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emirabdullahiyan NBC News'e verdiği bir mülakatta "Yaşananlar ... bir saldırı değildi” dedi ve ekledi: "Onlar daha çok çocuklarımızın oynadığı oyuncaklar gibiydi - insansız hava araçları değil.”
Ancak saldırı sonrasında Iraklılar Bağdat'ın güneyinde karadan havaya füze kalıntılarına rastladılar. Bu durum, İsrail'in aynı gün Suriye'deki bir radar istasyonunu vurduğu şüphesiyle birleşince, İsrail savaş uçaklarının Suriye üzerinden Irak'a uçtuğu ve ardından İsfahan saldırısı için İran'a "standoff füzeleri" ateşlediği düşünülüyor. Küçük, daha kısa menzilli insansız hava araçları da fırlatılmış olabilir - İsrail İran içinde sabotaj saldırıları ve diğer görevler düzenleyebilmektedir.-
Yine de İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani Pazartesi günü Tahran'ın yalanlamasını tekrarladı.
Kenani gazetecilere verdiği demeçte "İlgili makamlar bu taciz saldırısının hiçbir zarara yol açmadığını ve İran'ın savunma sisteminin görevlerini yerine getirdiğini açıkladılar” dedi ve ekledi:
"Dolayısıyla bize göre bu konu ele alınmaya değer değildir.”
S-300'ler ve bu silahların İran'a yıllardır gecikmeli olarak teslim edilmesi, Tahran'ın yabancı yapımı gelişmiş silah sistemlerini ülkeye sokmakta ne kadar zorlandığını gösteriyor. Rusya ve İran ilk olarak 2007 yılında 800 milyon dolarlık bir anlaşma yapmış ancak Moskova, ABD ve İsrail'in güçlü itirazları nedeniyle üç yıl sonra teslimatı askıya almıştı.
İran'ın 2015 yılında dünya güçleriyle nükleer anlaşmaya varmasının ardından Rusya anlaşmayı feshetti ve İran'a S-300'ün ihracat versiyonundan dört set verdiğine inanılıyor.
İran ve Rusya arasındaki ilişki son yıllarda derinleşti. Moskova, Ukrayna'ya karşı yürüttüğü savaşın bir parçası olarak bu ülkedeki mevzileri hedef almak için İran'ın bomba taşıyan “Shahed” tipi insansız hava araçlarına büyük ölçüde güveniyor. Aynı insansız hava araçları İran’ın İsrail'e yönelik saldırısında da kullanılmıştı.
Öte yandan Tahran, son yıllarda onlarca yıllık savaş filosunu geliştirmek için Rusya'dan Sukhoi Su-35 savaş uçakları almaya çalıştığına dair defalarca yorum yaptı. Eylül ayında Rus yapımı YAK-130 savaş eğitim uçağı İran'da hizmete girdi. Bu model Su-35 pilotlarını eğitmek için kullanılabilir.
Rusya artık S-400'e sahip ancak 200 kilometreye kadar menzili olan ve aynı anda birden fazla hedefi takip edip vurabilen S-300, dünyadaki en güçlü hava savunma silahlarından biri olmaya devam ediyor. Bataryalar uçakların yanı sıra füzeleri de vurmak için kullanılabiliyor.
Grajewski, İran'ın hasar gören radarını onarmak için Rusya'nın yardımına ihtiyacı olduğunu ve zaman geçtikçe daha yeni silahlar arayacağını söyledi.
"İran her zaman Rusya'dan yeni silahlar istiyor - böylece izole olmadığını göstermeye çalışıyor" dedi.
Kaynak: Mepa News, AP