Somali'de 'yeni anayasa' hamlesi: Ülke diktatörlüğe mi sürükleniyor?

Somali'de Mogadişu yönetimi yeni bir anayasayı meclisten geçirmeye çalışıyor.

30 Mart günü mecliste görüşülmesi beklenen anayasa, Cumhurbaşkanı Hasan Şeyh Mahmud tarafından ileri sürüldü.

Ancak uzmanlar yeni anayasanın ülkeyi diktatörlüğe sürükleyebileceği görüşünde.

Somali Gazeteciler Sendikası Genel Sekreteri Abdalle Ahmed Mumin, anayasa teklifine ilişkin eleştirilerini sosyal medya üzerinden paylaştı. Mumin'in değerlendirmeleri Mepa News okurları için Türkçeleştirildi.

Dört bölümden oluşan yeni anayasa taslağını gözden geçirmeyi tamamladım: Birinci bölüm cumhuriyet bildirgesi, ikinci bölüm vatandaşların temel hak ve ödevleri, üçüncü bölüm toprak mülkiyeti ve çevre, dördüncü bölüm ise halkın temsili ile ilgili

Bu taslak Perşembe günü Hasan Şeyh Mahmud tarafından tek taraflı olarak hazırlanıp sunuldu ve güçlü muhalefete rağmen federal parlamentonun yarın bunu oylaması bekleniyor.

- Geçici Somali Anayasası'nda yer alan basın özgürlüğü hakkı (önceki 18. madde ve şimdiki 17. madde), bilgiye erişim hakkı (32. madde) ve suçlanan kişilerin hakları (35. madde) gibi temel haklar değiştirildi.

- Daha önce medya sansürünü yasaklayan ve vatandaşların bilgiye erişimini garanti altına alan hükümler kaldırıldı veya değiştirildi.

- Somali parlamentosunun 2019 yılında onayladığı Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi (UNCRC) de dahil olmak üzere norm ve düzenlemelere aykırı olarak Somali'de ilk kez çocuk yaşı 15 olarak tanımlandı (Madde 28).

- Yeni taslak, vatandaşların mutlak haklarının (Madde 38) kısıtlanmasını teşvik ediyor. Bu, hakların kısıtlanmasında "orantılılık, makul ve haklı olma" gibi ilkeler ortadan kaldırılarak yapılıyor.

- Bu Anayasa'nın en endişe verici yönü, cumhurbaşkanına bir kralınkine benzer, eşi görülmemiş yetkiler vermesi. Başkan, başbakanı atama veya görevden alma (Bölüm 4), kendi seçim ve seçim komisyonunu atama ve kendi ulusal insan hakları komisyonunu atama yetkisine sahip olacak.

- Ayrıca, federal ve bölgesel hükümetlerin görev süresi 4 yıldan 5 yıla uzatıldı. Federal üye devletlerde artık bir "başkan" olmayacak, bunun yerine bunlar "devlet lideri" olarak anılacak.

- Atanan seçim komitesi hem federal hem de eyalet düzeyinde seçimleri yürütme yetkisine sahip olacak (Bölüm 4) ve başkana bölgesel seçimleri kontrol etme konusunda mutlak güç verecek.

- Son olarak, dört bölümün Eritre, Cibuti, Mısır ve Türkiye anayasalarından ödünç alınmış gibi görünen hükümler içerdiği açık. Örneğin, Cibuti anayasasının 21. ve 23. maddeleri Somali cumhurbaşkanının başbakanını nasıl atayacağını açıklamak için doğrudan kopyalanıp yapıştırılmış.

Benzer şekilde, başkanlık sisteminin doğasını tanımlayan hükümler de Türkiye ve Eritre anayasalarından ödünç alınmış gibi görünüyor ve Somali'nin mevcut hibrit sisteminden bir sapmaya işaret ediyor.

Özetle, yeni taslak, taslağı hazırlayan Hasan Şeyh Mahmud'un sadece temel ilkeleri değiştirmekle kalmayıp aynı zamanda mutlak iktidarı her düzeyde pekiştirmeyi amaçlayan güç düşkünü doğasının altını çiziyor.