Tarih | Afganistan'ın bağımsızlığının 104'üncü yıl dönümü

"İlan ediyorum ki ben ve ülkem dahili ve harici olarak tamamen hür, muhtar ve bağımsızdır. Bundan böyle ülkem dünyadaki diğer devletler ve güçler gibi bağımsız bir devlet olacaktır. Hiçbir gücün Afganistan'ın dahili ve harici işlerine kıl kadar dahi olsa müdahale etmesine müsaade edilmeyecek. Eğer bunu yapan olursa onun boynunu bu kılıçla kesmeye hazırım.

Kral Emanullah'ın 13 Nisan 1919'da Kabil'de erkan meclisinde böyle ilan etmişti. Daha sonra, Afganistan ansiklopedisti Ludwig Adamec'e göre, İngiliz elçisine döndü ve dedi ki:

- Ey Sefir! Ne dediğimi anladın mı?

İngiliz elçisi yanıtladı:

- Evet, anladım." (Ludwig Adamec, Historical Dictionary of Afghanistan)

Bundan 104 yıl önce Afganistan, dünyanın bağımsız ve egemen devletleri arasında yerini aldı.

Üçüncü Afgan-İngiliz Savaşı'nın ardından yapılan anlaşmayla Afganistan 19 Ağustos 1919 tarihinde bağımsız oldu.

Afgan-İngiliz savaşları

Hindistan'ı işgal eden İngiliz güçleriyle Afganistan'ın ilk karşılaşması 1839 yılında olmuştu. Bu tarihten itibaren iki güç toplam üç büyük savaş ve sayısız muharebeye girdi.

İkinci Savaş'ın ardından İngiliz hakimiyetinde Afganistan'ın yöneticisi Kral Habibullah'ın suikaste uğraması, Afganistan'ın bağımsızlığına giden süreci başlatan olay oldu.

Ülkenin başına geçen ve Britanya'dan bağımsızlığını ilan eden Emanullah'ın bu hamlesi, 4 Mayıs'tan 3 Haziran'a dek sürecek bir savaşa yol açtı.

Düzenli Afgan ordusu ve kabile güçlerinden oluşan Afgan birlikleri, Hayber Geçidi üzerinden İngiliz yönetimindeki Hindistan'a girerek bazı bölgeleri ele geçirmeyi başardı.

Günümüz Pakistanı ile Afganistan'ı ayıran Durand Hattı boyunca devam eden çatışmalarda her iki taraf da önemli kayıplar verdi. İngiliz savaş uçakları başkent Kabil de dahil olmak üzere birçok Afgan şehrini bombaladı.

Sınır hattındaki Veziristan ve çevresinde İngiliz güçleri, yerel gerilla birliklerine karşı zor durumda kaldı.

Afganistan'ın bağımsızlığı

Savaşta bine yakın Afgan yaşamını yitirirken ve İngiliz Hint güçlerinden 236 kişi öldü. Ancak İngiliz güçleri, daha büyük kaybı savaşa bağlı dolaylı sebeplerden verdi. Afgan güçlerin yiyecek ve su kaynaklarını kesmesi ve ikmal hatlarına pusu kurması gibi hamleler dolayısıyla, İngiliz-Hint güçlerinden 566 kişi koleradan, 334 kişi de diğer hastalık ve kazalar sebebiyle öldü.

Askeri olarak çatışmalardan bir sonuç çıkmasa da, savaşın ardından Britanya, Afganistan'ın bağımsızlığını tanımak durumunda kaldı.

Gerek Hindistan'daki Amritsar Katliamı ve ardından gelen iç karışıklık, gerekse dünyada Britanya'nın eski gücünü yitirmeye başlaması buna altyapı hazırladı.

Savaşın ardından 8 Ağustos'ta imzalanan anlaşmanın yürürlüğe girmesiyle ülke bağımsızlığını kazandı.

8 Ağustos 1919'da imzalanan Rawalpindi Anlaşması ile, Afganistan iç ve dış ilişkilerinde tamamen bağımsız hale geldi ve bağımsızlığını zaman zaman sekteye uğrasa da muhafaza etti.

Kaynak: Mepa News