UNRWA nedir ve Filistin'deki yardımları neden önemli?

Al Jazeera | Tercüme: Mepa News

Gazze'deki başlıca insani yardım kuruluşu olan Birleşmiş Milletler Yakın Doğu'daki Filistinli Mültecilere Yardım ve Bayındırlık Ajansı (UNRWA), ABD'nin başını çektiği başlıca uluslararası bağışçılarının "terör" iddiaları nedeniyle fonlarını kesmesinin ardından benzeri görülmemiş bir fon kriziyle karşı karşıya kaldı.

UNRWA Başkanı Philippe Lazzarini, fonların askıya alınmasını, yaklaşık dört aydır aralıksız devam eden İsrail bombardımanıyla zaten sarsılmış olan Filistinliler için "ek bir toplu cezalandırma" olarak nitelendirdi.

Yardımın kesilmesi, İsrail'in 12 UNRWA çalışanını 7 Ekim'de Hamas'ın İsrail'de düzenlediği saldırıya karışmakla suçlamasının hemen ardından geldi. BM, saldırıyla bağlantılı UNRWA personeline karşı harekete geçti, ancak fonun kesilmesine karşı olduğunu dile getirdi.

Lazzarini Perşembe günü yaptığı açıklamada "Gazze'deki savaş hız kesmeden devam ederken ve Uluslararası Adalet Divanı daha fazla insani yardım çağrısında bulunurken UNRWA'yı zayıflatmanın değil güçlendirmenin tam zamanıdır. Finansman askıya alınmaya devam ederse, büyük olasılıkla Şubat ayı sonunda sadece Gazze'de değil tüm bölgede faaliyetlerimizi durdurmak zorunda kalacağız." dedi.

İsrail'in iddiaları hala doğrulanmadı

Filistinliler İsrail'i, Gazze'de okullar, sağlık klinikleri ve diğer temel hizmetleri yürüten 13 bin kişinin çalıştığı UNRWA'yı lekelemek için bilgileri tahrif etmekle suçluyor. Uzmanlar da İsrail'in iddialarının doğrulanmadığını belirtiyor.

BM sözcüsü Stephane Dujarric Salı günü yaptığı açıklamada İsrail'in istihbarat dosyasını henüz BM ile paylaşmadığını söyledi.

İnsan Hakları İzleme Örgütü'nün (HRW) İngiltere direktörü Yasmine Ahmed, Al Jazeera'ye yaptığı açıklamada, BM'nin ya da UNRWA'yı finanse eden herhangi bir devletin, İsrail tarafından iddia edilenleri kanıtlayan herhangi bir yazılı belge görüp gördüğünden HRW'nin haberdar olmadığını söyledi.

Ahmed, "Bu, söz konusu kanıtların sunulmadığı anlamına gelmiyor." diye ekledi.

UNRWA neden kuruldu?

UNRWA, 8 Aralık 1949 tarihinde BM Genel Kurulu tarafından on binlerce Filistinli mülteciye gıda, sağlık ve eğitim gibi temel destek sağlamak amacıyla kuruldu. Filistinlilerin Nekbe olarak andıkları 1948'deki İsrail'in kuruluşuna kadar 700 binden fazla Filistinli zorla yerinden edildi.

UNRWA'nın faaliyetleri Doğu Kudüs dahil olmak üzere işgal altındaki Batı Şeria, Gazze Şeridi, Suriye, Lübnan ve Ürdün'e yayılmış durumda.

UNRWA ne yapıyor?

UNRWA, Filistin içinde ve dışında yaşayan yaklaşık altı milyon Filistinli mülteciyi destekliyor. Okullar, temel sağlık merkezleri ve diğer sosyal hizmetler gibi doğrudan hizmetler sağlayan bir yarı-devlet çalışıyor. Ayrıca Filistinlilere kredi de sağlıyor.

Ancak, kanun ve düzenin korunması ve güvenlik UNRWA'nın görev alanına girmediği için mülteci kamplarını kurum yönetmiyor.

UNRWA, yine 1949 yılında kurulan Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği'nden (UNHCR) ayrı olarak faaliyet gösteriyor. UNHCR mültecilere geçici koruma ve yardım sağlarken, UNRWA'nın faaliyet alanındaki Filistinli mülteciler üzerinde bir yetkisi yok.

Filistinlilere insani yardım sağlamasına rağmen UNRWA'nın Filistinli mültecileri yeniden evlerine döndürme yetkisi yok ve İsrail buna karşı çıkıyor.

2021 yılında yaklaşık 545 bin çocuk UNRWA okullarına kaydoldu. Sosyal Güvenlik Ağı Programı (SSNP) yardımı 398 bin 044 kişiye ulaştı ve 1.7 milyon kişi insani yardım aldı.

UNRWA Filistinliler için neden önemli?

UNRWA Filistinlilere çeşitli şekillerde yardım ediyor ve onlara çeşitli kaynaklar sağlıyor.

İsrail'in 7 Ekim'de Gazze'ye savaş açmasından bu yana, Gazze'den yaklaşık bir milyon Filistinli, yani bölge nüfusunun yaklaşık yüzde 45'i UNRWA okullarına, kliniklerine ve diğer kamu binalarına sığındı. UNRWA okulları ve binaları, gidecek çok sınırlı güvenli alanları olan ülke içinde yerinden edilmiş Filistinlilere barınak sağlamak için kapasitelerinin ötesinde çalışıyor.

Gazze'deki nüfusun neredeyse tamamı gıda, su ve hijyen malzemeleri gibi temel ihtiyaçlar için UNRWA'ya muhtaç durumda.

BM ajansı okullarında, sağlık merkezlerinde ve diğer sosyal programlarında binlerce Filistinliyi istihdam ederek son yetmiş yıldır İsrail işgali altında yaşayan Filistinlilere çok ihtiyaç duydukları istihdam fırsatlarını sunuyor.

Gazze Şeridi, Batı Şeria ve komşu Arap ülkelerindeki geniş mülteci kamplarında 30 binden fazla Filistinli UNRWA için çalışıyor. UNRWA'nın Gazze'deki hizmetleri, İsrail ve Mısır'ın uyguladığı ablukanın dünyadaki en yüksek işsizlik oranlarından biriyle ekonomik çöküşe neden olduğu 2005 yılından bu yana daha da önem kazandı.

Aralık 2023'te Uluslararası Çalışma Örgütü ve Filistin İstatistik Bürosu, savaşın başlamasından bu yana Gazze'de istihdamın en az yüzde 66'sının yok olduğunu tespit etti. UNRWA, Filistinlilere istihdam sağlayarak aralarındaki işsizliği azaltmaya yardımcı oluyor.

UNRWA'ya en fazla bağış yapanlar kimler?

2022 yılında UNRWA'ya en çok bağış yapan devletler ABD, Almanya, Avrupa Birliği, İsveç, Norveç, Japonya, Fransa, Suudi Arabistan, İsviçre ve Türkiye oldu.

ABD, Almanya ve İsviçre iddiaların ardından UNRWA'ya finansman sağlamayı askıya aldı.

Avrupa Birliği (AB) Pazartesi günü yaptığı açıklamada, iddialar ışığında UNRWA'ya fon sağlamaya devam edip edemeyeceğini gözden geçireceğini duyurdu. Ancak AB, Şubat ayı sonuna kadar UNRWA'ya herhangi bir ek fon sağlamayı öngörmüyor.

En büyük bağışçılardan biri olan Norveç, diğer bağışçı ülkeleri fon kesintilerinin daha geniş çaplı sonuçları üzerinde düşünmeye çağırdı.

Norveç Dışişleri Bakanı Espen Barth Eide Çarşamba günü Reuters'e yaptığı açıklamada şunları söyledi:

"UNWRA, Gazze'deki 1,5 milyon mülteci için hayati önem taşıyan bir can simidi. Ajansın uluslararası desteğe her zamankinden daha fazla ihtiyacı var. Milyonlarca insanı topluca cezalandırmaktan kaçınmak için, bireylerin yapmış olabilecekleri ile UNRWA'nın neyi temsil ettiğini birbirinden ayırmamız gerekiyor."

UNRWA'nın kamplarında kaç Filistinli mülteci yaşıyor?

- Gazze'de 1 milyon 476 bin 706 Filistinli, sekiz Filistin mülteci kampında mülteci olarak kayıtlı.

- İşgal altındaki Batı Şeria'da 871 bin 537 kayıtlı mültecinin yaklaşık dörtte biri 19 mülteci kampında, diğerleri ise kasaba ve köylerde yaşıyor.

- Suriye'de 575 bin 234 kayıtlı Filistinli mültecinin yaşadığı dokuz resmi ve üç gayri resmi kamp bulunuyor.

- 489 bin 292 Filistinli mülteci Lübnan'daki 12 mülteci kampında yaşıyor.

- 2 milyon 307 bin 11 mülteci, 10 UNRWA kampının bulunduğu Ürdün'de yaşıyor. Resmi olmayan üç kamp daha var ve diğer mülteciler kampların çevresinde yaşıyorlar.

Yardımların dondurulması Filistinliler için ne anlama geliyor?

UNRWA'nın en büyük bağışçıları yardımları dondurduğu için Gazze'deki ve Gazze dışındaki Filistinliler açlık tehlikesiyle karşı karşıya.

Gazze'deki UNRWA İşleri Direktörü ve BM'nin işgal altındaki Filistin topraklarından sorumlu insani yardım koordinatör yardımcısı Thomas White, "Gazzelilerin UNRWA olmadan bu krizi atlatabileceklerini düşünmek zor" dedi.

Gazze'deki evlerin yüzde 70'inden fazlasını yıkan ve yaklaşık iki milyon insanı yerinden eden acımasız İsrail bombardımanına atıfta bulunan White, "Refah, bombardımandan kaçan insanlardan oluşan bir deniz haline geldi" ifadelerini kullandı.

İsrail UNRWA'yı neden zayıflatmak istiyor?

İsrail uzun zamandır UNRWA'nın görevinin sona erdiğini ileri sürerek bu kuruluşun lağvedilmesini savunuyor. Pazartesi günü İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, UNRWA'nın "Hamas'la dolu olduğunu" iddia etti.

Netanyahu'nun UNRWA'ya yönelik suçlamaları ise gerçeklerle desteklenmiyor. UNRWA'ya Hamas'ın sızdığı iddiası, BM ajansının personel listesini İsrail ile paylaşmış olması nedeniyle sorgulanıyor.

Stephane Dujarric, "UNRWA her yıl personel listesini çalıştığı ev sahibi ülkelerle paylaşır. UNRWA, Gazze ve Batı Şeria'da yaptığı çalışmalar için personel listesini hem Filistin Yönetimi hem de bu bölgelerin işgalci gücü olan İsrail hükümeti ile paylaşıyor." dedi

UNRWA Filistinlilerin mülteci statüsünü nesiller arasında aktarmasına izin veriyor ve İsrail ise bu mültecilerin geri dönüş hakkını kabul etmeyi reddediyor. Bu nedenlerle İsrail, UNRWA'nın Filistinli mülteci sorununu "sürekli hale getirdiğini" savunarak uzun zamandır kuruluşu bitirmeye çalışıyor.

İsrail'in UNRWA çalışanlarına yönelik son iddiaları, UAD'nin İsrail'e soykırım eylemlerini önleme ve Gazze'ye yardımı artırma talimatı veren ara kararıyla aynı gün ortaya çıktı.

Filistinli bir uluslararası hukuk uzmanı olan Diana Buttu, "Bu iddiaların UAD kararının hemen ardından ortaya çıkmasının tesadüfi olduğunu düşünmüyorum. İddialar UAD kararını saptırmak, dikkatleri UNRWA'ya odaklamak ve İsrail'i sorumlu tutmaya ya da soykırımı durdurmaya yönelik her türlü girişimi baltalamak için tasarlanmıştır." dedi

İngiltere'nin eski Özbekistan Büyükelçisi Craig Murray, 12 UNRWA çalışanına yönelik suçlamaların "UAD kararına karşı propaganda amaçlı bir karşı söylem oluşturduğunu ve UNRWA'nın mahkeme önündeki kanıtlarının güvenilirliğini azaltmaya yönelik olduğunu" yazdı.

UNRWA kartı sahibi ve Batı Şeria'da bir sivil toplum aktivisti olan Zaid Amali'ye göre İsrail ayrıca Gazze ve Batı Şeria'daki Filistinlileri çaresizlikten başka yerlere göç etmeye zorlamak için UNRWA'yı ortadan kaldırmak istiyor.

İsrail'in Filistinlileri sürekli olarak zorla yerinden etmeye çalıştığına dair kanıtlar var. Devlet destekli yerleşimcilerin Filistinlileri Batı Şeria ve Doğu Kudüs'ten sürmesinin uzun geçmişi bir yana, İsrailli bakanlar Itamar Ben-Gvir ve Bezalel Smotrich yakın zamanda Filistinlilerin Gazze'den "gönüllü olarak göç etmesine" yönelik fikirlerini yinelemişti.

Zaid Amali Al Jazeera'ye verdiği demeçte, "UNRWA'yı hedef alan bu adım, daha fazla yasadışı yerleşim inşa etmek için daha fazla Filistinliyi [topraklarından] yerinden etme hedefini besliyor" dedi.

Kaynak: Mepa News