Yeni Kaledonya Fransa'dan ayrılmak için referanduma gidiyor

Fransa'dan 18 bin kilometre uzaklıktaki Yeni Kaledonya takım adaları 4 Ekim 2020'de ikinci defa bağımsızlık referandumuna gidecek. Halk, Fransa'dan ayrılıp ayrılmamayı 2018'den sonra bir kez daha oylayacak.

Peki, 1980'den beri özel bir yönetim statüsüne sahip ada, neden Fransa'dan ayrılmayı oyluyor? Referandumdan bağımsız bir ülke kararının çıkma olasılığı var mı?

Bu sorulara yanıt vermek için öncelikle referandum kararına gelmeden önce neler yaşandığını özetlemekte fayda var.

Ouvea olaylarından Ouvea Anlaşması'na

Takım adalar 80'lerin sonundan beri başka hiçbir okyanus ötesi Fransız hakimiyetindeki bölgeye verilmemiş özel bir statüden faydalanıyor. Bu hakkın kazanılmasında 80'li yıllara damgasını vuran Kanak ayaklanmaları önemli rol oynadı. Adanın yerli halkı Kanaklar ile Avrupa kökenli Kaldoşlar arasındaki çatışmalar Ouvea Mağarası'nda Kanakların 15 Fransız jandarmasını iki hafta boyunca alıkoyması ile zirve yaptı.

Fransa'nın düzenlediği operasyonda 19 Kanak militanı ve iki asker öldü. Bu olayın ardından adanın Fransa'dan ayrılması konusunda Paris de ilk adımlarını atmaya başladı. 10 yıl içinde bağımsızlık referandumu yapılması Fransa tarafından kabul edilse de adadaki karışıklıklar nedeniyle referandum fikri 1998'deki Noumea Anlaşması'na kadar askıda kaldı. Anlaşma ise 20 yıl içerisinde adanın kaderini oylamasına yeşil ışık yaktı.

Bu çerçevede, "Yeni Kaledonya'nın egemenliğine ve bağımsızlığına kavuşmasını istiyor musunuz?" sorusu ilk olarak halka 4 Kasım 2018'de gerçekleştirilen referandumla soruldu. Oylamaya yaklaşık 175 bin seçmen katıldı ve sandıktan yüzde 56,7 oranında "Hayır" yanıtı çıktı.

Fakat Noumea Anlaşması'ndaki bir madde "Hayır" yanıtının çıkması durumunda Kongre'de üçte bir çoğunluk sağlanması şartıyla yeniden referandum yapılabilmesine imkan tanıyor. Bu çoğunluğun sağlanması ile birlikte 4 Ekim 2020'de adanın kaderinin belirlenmesi için seçmenler yeniden sandığa çağrıldı.

'Evet' çıkarsa ne olur?

Son kamuoyu yoklamalarına göre 2018'e oranla bağımsızlık taraftarları güçlenmiş durumda. İki yıl önce seçmenlerin neredeyse yüzde 30'u sandık başına gitmemiş, bu da sonucu önemli şekilde etkilemişti. Bu sebeple bağımsızlıkçılar kampanya çalışmalarını bu 'küs' seçmen üzerine yoğunlaştırdı.

Adanın referanduma 'evet' demesi durumunda 1853'te Fransız sömürgesi altına girmiş ada tam bağımsızlığına kavuşmuş, egemen bir devlet olacak.

Fransız devletinin adadaki tüm yetkileri de Yeni Kaledonya yönetimine aktarılacak. Fakat burada yıllara yayılacak bir geçiş süreci izlenecek. Takım ada ülkesi Birleşmiş Milletler'e katılmak için başvuruda bulunabilecek.

'Hayır' çıkarsa ne olur?

Fransız toprağı olmayı sürdürecek ada Noumea Anlaşması ile belirlenen özel statüsüne sahip olmayı sürdürecek.

Ada sakinleri Fransız ve Avrupa Birliği vatandaşlıklarına ve haklarına sahip olmayı sürdürecek.

Kongre'nin yenilenmesi için seçimlere gidilecek. Yeni kongre üyelerinin üçte birinin 18 aylık bir süre zarfında başvuruda bulunması durumunda bir kez daha referanduma gidilebilecek.