Zalmay Halilzad kimdir?

Zalmay Halilzad Peştun kökenli olup uzun yıllardır ABD'de yaşayan, ABD'nin dış politikasını geliştirmeye yönelik çalışmalarıyla bilinen bir isim ve ABD diplomatıdır. Peştun olmasının da etkisiyle 1979'dan bu yana ABD'nin Afganistan politikasına etki eden isimlerin başında gelmektedir. ABD adına Taliban ile barış anlaşmasını imzalayan isimdir.

Doğumu ve eğitimi

Zalmay Halilzad 22 Mart 1951'de Afganistan'ın Mezar-ı Şerif şehrinde Peştunların Nurzai Kabilesi'nden olan bir ailede doğdu. Çocukluğunda ailesiyle beraber Afganistan'ın başkenti Kabil'e taşındı. Afganistan'daki sayılı modern okullardan Ghazi Lycée'de eğitim gördü. 

Zalmay Halilzad lise yıllarında değişim programı kapsamında ABD'nin California Eyaleti'nde eğitimine devam etti, ardından Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde lisans eğitimi gördü ve yüksek lisans yaptı. Doktorasını ise ABD'deki Chicago Üniversitesi'nde yaptı.

Zalmay Halilzad ABD'de olduğu dönemde RAND Corporation ile çalıştı. RAND Corporation ABD silahlı kuvvetleri için araştırma ve geliştirme yapması maksadıyla 1946 yılında kurulmuş bir kuruluştu. İlerleyen dönemde ABD'nin dünya üzerindeki gücünün devamını sağlamak üzere kültürel ve dini alanlarda da toplum mühendisliklerine girişmiş, örneğin "Radikal İslam"a karşı "Ilımlı İslam"ın oluşturulması ve desteklenmesi projeleriyle yakından ilgilenmiş ve ABD'nin dış politikasını yönlendirmişti. Halilzad'ın RAND Corporation'da kullanılan pek çok çalışma ve makalesi bulunmaktadır.

RAND'ın Amerikan stratejisini özetleyen raporu: "ABD'nin Müslüman müttefikleri"

Zalmay Halilzad Beyrut Amerikan Üniversitesi'nde okurken tanıştığı, daha sonra ABD'de akademisyen olacak olan Cherly Benard ile evlenmiştir. Bu evlilikten Alexander Bernard ve Maximilian Benard isminde iki erkek çocukları olmuştur. Zalmay Halilzad'ın bu iki oğluna annelerinin soyadı verilmiş ve Hristiyan olarak yetiştirilmişlerdir.

Zalmay Halilzad 1979-1989 döneminde Columbia Üniversitesi'nde siyaset bilimi alanında asistan profesör olarak çalıştı. Bir yandan da Sovyetler Birliği'nin Afganistan'ı işgal ettiği bu dönemde Zbigniew Brzezinski ile beraber ABD'nin Afganistan stratejisini geliştirmesine yardımcı oldu. 

Zalmay Halilzad, Afgan direniş liderlerinden Yunus Halis ve ABD başkanı Ronald Reagan, 1987

Halilzad ilerleyen dönemde RAND Corporation'daki çalışmalarına ve ABD'nin dış siyasetinin nasıl olması gerektiğine dair makaleler yazmaya devam etti. Soğuk Savaş sonrasında 1990'lı yıllarda ABD'nin dünya üzerindeki mutlak hegemonyasını nasıl sağlayıp koruyabileceği üzerine tezler geliştirdi ve ABD'nin Irak operasyonlarını destekledi.

11 Eylül sonrası

Halilzad, 11 Eylül öncesinde de Afganistan'daki Taliban yönetiminin yıkılmasından yanaydı. Taliban'ın İslami ideolojisini Afganistan'ın çevresindeki ülkeleri etkileyebileceği gerekçesiyle tehdit görüyor, Kuzey İttifakı'na yoğun destek verilerek Taliban'ın yıkılmasını istiyordu.

11 Eylül sonrasında ABD'nin Afganistan'ı işgaliyle ABD'de Zalmay Halilzad'a verilen önem arttı. Halilzad işgalde ABD'ye danışmanlık yaptığı gibi ardından da peş peşe ABD'nin Afganistan, Irak ve Birleşmiş Milletler büyükelçisi oldu.

2009-2018 döneminde Halilzad think-tank çalışmalarını sürdürdü ve kendi adına bu alanda bir şirket kurdu.

Eylül 2018'de Zalmay Halilzad, "Afganistan Özel Temsilcisi" sıfatıyla ABD'nin Taliban ile barış müzakerelerinin başına getirildi. 29 Şubat 2020'de ABD ve Taliban arasındaki barış anlaşmasını ABD adına imzaladı. Anlaşmaya göre ABD güçleri Afganistan'dan 1 Mayıs 2021'e kadar tamamen çekilecekti.

Ocak 2021'de ABD'de başa gelen Biden yönetimi Mart 2021'de çekilmenin iptal edilmeyeceğini ama Eylül 2021'e uzatılacağını, Zalmay Halilzad'ın ise görevinde kalacağını açıkladı.

31 Ağustos 2021'de ABD'nin Afganistan'dan çekilmesinin tamamlanmasıyla Zalmay Halilzad ABD'ye geri döndü. 18 Ekim 2021'de Halilzad çalışmalarını başarılı bulmadığını beyan edip "Afganistan politikamızın yeni aşamasına kenara çekilmeyi tercih ediyorum." diyerek ABD'nin Afganistan özel temsilciliği görevinden istifa etti.

ABD Dışişleri Bakanı Antony Blinken Halilzad'ın yerini yardımcısı Thomas West'in alacağını bildirdi.

Kaynak: Mepa News