Cezayir İslami Selamet Cephesi lideri Abbas Medeni kimdir?

Abbas Medeni, 28 Şubat 1931’de Cezayir’in doğusundaki Biskra İli’nin Sidi Ukbe ilçesinde doğdu. Eğitimini yerel kurumlarda aldıktan sonra, Cezayir'deki Fransız işgali gölgesinde yaşamına devam etti.

23 yaşındayken Cezayir Kurtuluş Savaşı’nın ilk gününde, 1 Kasım 1954’te başkent Cezayir şehrinde Fransız ordusunun propagandasını yapan yerel Fransız Radyo Birimi’ne bomba koyduğu gerekçesiyle 17 Kasım 1954’te tutuklandı. Savaşın Fransızların Cezayir’i terk etmesiyle sona erdiği Mart 1962’ye kadar 7,5 sene hapiste kaldı ve ağır işkence gördü.

Hapisten çıktığında ülke yönetimine, kendisinin de üyesi olduğu Ulusal Kurtuluş Cephesi’nin, seküler ve sosyalist kanadının hakim olduğunu gördüğünde siyasetten çekildi. Savaştan önce lisans eğitimini aldığı Eğitim Bilimleri alanında akademik kariyerine devam etti. 1978’de Londra’da doktorasını tamamladıktan sonra Cezayir Üniversitesi’nde akademisyen ve ardından profesör oldu.

Cezayir’de sosyalist tek parti rejimi iktidarı sürerken 1982’den itibaren Cezayir devletinin İslami hukuk temellerine dayandırılması, gelirin adilce paylaşılması ve faize dayalı sistemin değiştirilmesi, adaletin sağlanmasına yönelik sosyal çalışmalarına başladı. Yolsuzlukların yayılması, kötü yönetim ve 1980’li yılların ikinci yarısında petrol fiyatlarındaki düşüşün getirdiği büyük ekonomik ve sosyal kriz Ekim 1988’de Cezayir halkının sokaklara döküldüğü büyük bir sosyal patlamaya sebep oldu. Asker ve polisin müdahalesiyle 200’den fazla protestocunun öldürülmesine rağmen protestolar bastırılamadı ve Cezayir’in mevcut cumhurbaşkanı Şazeli bin Cedid canlı yayında protestoların sona ermesi karşılığında reform, çok partili sisteme geçiş ve yeni bir sayfa açılması sözü vererek yenilgiyi kabul etti.

Şazeli bin Cedid (solda)

Protestoları destekleyen ve Cezayir kamuoyunda geniş bir destekçi kitlesi olan Abbas Medeni çok partili sisteme geçiş sürecinde 18 Şubat 1989’da İslami Selamet Cephesi’ni (el Cebhetul İslamiye lil İnkaz) kurdu. Anayasanın askıda olduğu bu dönemde İslami Selamet Cephesi seçim vaadi olarak iktidara geldiklerinde İslam şeriatını hakim kılacaklarını, yolsuzlukları engelleyip geliri adilce paylaştıracaklarını, eğitim dilinde Fransızcanın etkisini bitirip Arapça’yı hakim kılacaklarını duyurdu. Abbas Medeni’nin ardından Cephe’nin en ünlü ismi etkili genç vaiz Ali Belhac'dı.

Ali Belhac kimdir?

İkili 18 Haziran 1991’de basın toplantısında

Ali Belhac Abbas Medeni’nin vefatı üzerine telefonla katıldığı TV Programı’nda taziyede bulunuyor ve Medeni hakkında konuşuyor

12 Haziran 1990 yerel seçimlerini beklenildiği gibi İslami Selamet Cephesi büyük bir zaferle, yüzde 54,2 oyla kazandı. Bu oran başkent Cezayir şehri ve Konstantin, Oran gibi büyük şehirlerde yüzde 70’i geçmişti. Bağımsız adayların yüzde 11,7 oy aldığı seçimde tek partili rejimin 28 yıllık iktidar partisi Ulusal Kurtuluş Cephesi yüzde 28,1 oranında oy almıştı. Diğer partilerin etkili bir varlık gösteremediği bu seçimlerde üçüncü sırada gelen parti sadece yüzde 2,1 oy alabilmişti.

Belediye yönetimlerinde de İslami Selamet Cephesi’nin başarılı olması tabanını daha da genişletiyordu. Partinin 26 Aralık 1991 meclis seçimleri’nden büyük bir zaferle çıkacağı herkesin beklentisiydi. 1978’de görevi başında ölen Cezayir eski cumhurbaşkanı Huvari Bumedyen sonrasında Cezayir’i asıl yönetenler olduğu, hatta Şubat 1979’da Şazeli bin Cedid’in cumhurbaşkanı olmasına karar verdiği belirtilen "Cezayir derin devletini" oluşturan, çoğunlukla generallerden oluşan Fransa destekli grup yönetimi İslami Selamet Cephesi’ne bırakmak istemiyordu.

1990 yılında Cezayir İstihbaratı’nın başına geçen ve 25 yıl bu görevde kalan General Muhammed Medyen’in (General Tevfik) darbe planlarının başı ve rejimi asıl yöneten kişi olduğu sonraki yıllarda ortaya çıkacaktı.

Kendini kamuoyundan gizleyen General Tevfik’in bilinen tek resmi

Selamet Cephesi’nin başarısına mani olmak amacıyla Haziran 1991’de siyasi bir darbe yapılarak seçim sistemi Cephe’nin aleyhine değiştirildi. Cephe’ye kısıtlamalar getirildi. Bu karara yönelik protestolara çok şiddetli bir biçimde müdahale edilerek protestocular öldürüldüğü uygulandığı gibi Abbas Medeni, Ali Belhac ve binlerce Selamet Cephesi mensubu tutuklandı. Selamet Cephesi’nin başına geçen Abdülkadir Haşani her şeye rağmen seçimlere girme kararı aldı. 

26 Aralık 1991 seçimlerinin ilk turunda Selamet Cephesi 231 vekilin 188’ini kazanarak büyük bir zafer elde etti. Bunun üzerine generaller cuntası öncülüğünde 11 Ocak 1992’de yönetime el koyan ordu seçimleri iptal ettiğini ve yönetimi devraldığını açıkladı.

Cezayir TV’de 11 Ocak 1992 tarihli darbe açıklaması

Darbeyle başlayan ülke çapındaki tutuklama kampanyaları, işkenceler ve katliamların başlattığı iç savaş oldukça trajik olaylara sahne oldu. Rejimin sızdığı iddia edilen GIA grubunca 1995’ten itibaren muhaliflere yönelik saldırıların başlaması, iç savaşı Cezayir rejimi lehine çevirecekti.

1997 başından itibaren gerçekleşen, GIA tarafından yapıldığı iddia edilen ancak Selamet Cephesi’nin yüzde 70’in üzerinde oy aldığı ve askeri üslere çok yakın bölgelerde gerçekleşen katliamlar savaşın bitiş sürecine giden ilk adım oldu.

İlerleyen yıllarda rejimden kopan isimlerce kimilerinin doğrudan rejim, kimilerinin de rejimin GIA içine sızdırdığı kişilerce yapıldığı itiraf edilen köy katliamlarının muhalefette oluşturduğu büyük moral çöküntüsü, cuntanın muhalefetle iletişim kurarak direnişi bitirme yanlısı kanadını harekete geçirdi. 1997’de duyurulan silahlı muhalefete af planının bir aşaması olarak sene sonuna doğru Abbas Medeni hapisten çıkarılarak ev hapsine alındı. 

İç savaşın 2002’de büyük ölçüde bitmesi üzerine Abbas Medeni'nin 2003’te 72 yaşında tedavisi için ev hapsine son verilerek Katar’a gitmesine izin verildi. Medeni Cezayir’e döndüğü takdirde üzerinde büyük bir baskı olacağı tahminiyle tedavisinin ardından Katar’ın başkenti Doha’ya yerleşti. Ölümüne kadar organize siyasi bir girişimde bulunmayan Medeni zaman zaman yazılı ve görsel basınla röportajlar gerçekleştirdi.

İslami Selamet Cephesi'nin lideri Abbas Medeni, 24 Nisan 2019’da 88 yaşında Doha’da hayatını kaybetti.

Kaynak: Mepa News