Abdulfettah Burhan: İsrail'in Sudan'daki adamı
İsrail Dışişleri Bakanı'nın Hartum'a yaptığı son ziyaret, bir politik baskı projesinin varlığını gözler önüne seriyor.
İsrail Dışişleri Bakanı, bu ayın başlarında sessiz sedasız bir şekilde Hartum'a geldi. Bu geliş pek bir sessiz sedasız olmasına rağmen, Sudanlı yetkililer kendisini oldukça gururla karşıladı. İsrailli Bakan Eli Cohen, bölgeyi ilk kez Ocak 2021'de, o dönem İsrail istihbarat başkanı olarak görevliyken ziyaret etmişti.
Bu kez ziyaret ekibinde, İbrahim Anlaşmaları'nda oldukça stratejik bir rolü olan dışişleri bakanlığının yeni genel müdürü Ronen Levy de vardı.
Sudan, Ocak 2021'de ABD'nin ülkenin ismini "teröre destek veren ülkeler" listesinden çıkarması ve Sudan'ı uzun bir süre dışladıktan sonra, ABD’nin başını çektiği küresel ekonomik sisteme yeniden dahil edilmesi için, Amerikalıların kendilerine kredi paketleri ile dolu bir ekonomik model yolu çizmeleri karşılığında İbrahim Anlaşmasını imzalamıştı.
Sudan'ın İsrail ile olan münasebeti bir yıl önce, devrik lider Ömer Beşir'e karşı 2019'da yapılan saray darbesinden önce ülke çapındaki halk gösterilerinin ardından iktidara gelen General Abdülfettah Burhan'ın, Şubat 2020'de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu ile bir araya gelmesi ile başlamış oldu.
General Abdülfettah Burhan, Ekim 2021'de askeri oluşumların Sudan hükümetine zarar verdiğini savunan yeni söylemlerle gerçekleştirilen, kendisinden bağımsız başka bir darbede farklı aktörlerle ortaklık yapmak zorunda kaldı.
Sudan'daki iki ana silahlı oluşum arasındaki zorlu ilişki özellikle önemlidir: General Abdülfettah Burhan'ın komutası altındaki düzenli ordu ve General Muhammed Hamdan Dagalo liderliğindeki Hızlı Destek Kuvvetleri (RSF).
Burhan ve Dagalo kısa vadede işbirliği yapmak zorundayken, uzun vadeli beklentilerinin her biri diğerinin kendisine tabi olmasına dayanıyor. Yani uzun vadede birbirlerini diz çöktürmek niyetindeler.
Dagalo, Yemen'deki Suudi-BAE bloğuna verdiği destek ve yaptığı katkılarla kendisini bölgesel bir aktör haline getirmeyi başardı. RSF güçleri ayrıca ülkenin maden çıkarma hakları karşılığında Orta Afrika Cumhuriyeti'ndeki isyancılarla savaşıyorlar.
Ayrıca kısa süre önce Rus paralı asker şirketi Wagner ile birlikte altın arama ekiplerinin bir parçası olarak Sudan-Çad sınırı boyunca yeniden konuşlandırıldılar.
Dagalo, Sudan'ın Kızıldeniz'de bir Rus deniz üssü kurmak için Ömer Beşir döneminde yapılan anlaşmalara göre hareket edilmesi gerektiğini vurguluyor. Ancak Ruslar, Batı Sudan ve ötesindeki önemli etkilerine rağmen bu teklifi değerlendirebilecek dinamiklere şimdilik sahip değiller. Kıyı şeridi üzerindeki egemenlikleri ise askeri liderliklerinin bir ayrıcalığı olmaya devam ediyor.
Askeri ilişkilerin geliştirilmesi
Diğer yandan ise Abdulfettah Burhan, Mısır başta olmak üzere tarihten bu yana geleneksel müttefiklerle ilişkileri daha da ileriye taşıyarak ordunun teknik düzeyde yeteneklerini artırması için yatırımlar yapıyor.
İki ordu aynı zamanda düzenli birer savaş oyunu yürütüyorlar ve 2021 Mart’ında Hartum'da imzalanan bir anlaşma ile aralarındaki işbirliğini de resmileştirmiş oldular. Mevcut ordunun ihtiyacı olan şey, batı tarafındaki iç kısımları gözlemlemesine ve güvenliğini sağlamasına yarayacak silahlardır, ancak Sudan, Darfur'daki savaştan ötürü 2005 yılından bu yana BM’nin silah ambargosu altında. Sudanlı diplomatlar, 2020 yılındaki Cuba Barış Anlaşması'nın başarısını gerekçe göstererek ambargoyu sona erdirmeye çalıştılar.
BM’nin Sudan yetkilileri, yerel örgütlerle birlikte Burhan'ın Ekim 2021 darbesinden önce mevcut statükoyu yeniden inşa etmek için ara bulucu rolünü üstlenen Entegre Geçiş Yardımı Misyonu (UNITAMS) aracılığıyla bölgede politik olarak faaliyet gösteriyor. BM’nin bu çabaları kısa süre önce askeri kanat ile muhalefet güçleri arasında geçen yıl imzalanan bir çerçeve anlaşmasına dönüştü.
Önerilen anlaşma, ordunun yürütme yetkisini sivil bir hükümete devretme vaadini içeriyor. Askeri reformlar ve RSF'nin nihai entegrasyonunun ise, ordu liderliği tarafından gerçekleştirilmesi öneriliyor.
Bir bakıma anlaşma ordunun sivil işlere müdahale etmesi için kapıyı açık tutuyor. Böylece askeri önderlik, nihayetinde, güvenlik unsurlarının ve aygıtlarının değiştirilip değiştirilmeyeceği ve bunun nasıl gerçekleştirileceği konusunda iktidarı yönlendirme hakkına sahip kalıyor.
Bazı isyancı gruplar ise bahsedilen çerçeve anlaşmaya karşı çıkmaya devam ediyor. Burhan'ın Mısırlı müttefikleri geçtiğimiz günlerde, Mısır'ın güvenlik patronu Abbas Kamil'in Hartum'u ziyaret etmesinin ardından, Burhan’ın muhaliflerine daha fazla görünürlük ve siyasi güç kazandırmak amacıyla Kahire'deki çerçeve anlaşmasının muhalifleri için bir dizi görüşme düzenledi.
Devlet Başkanı Yardımcısı Dagalo, muhtemelen Burhan yanlısı Mısır entrikalarını rayından çıkarmak amacıyla iki blok arasında ara buluculuk girişiminde bulundu. Lakin her iki taraf da bu işte başarısız olmuş gibi görünüyor.
Sınır Hattı
Hartum'daki görüşmeden, Mısırlı yetkili Kamel'in Burhan'dan, Rus paralı asker şirketi Wagner'in Sudan'ı komşu ülkelerdeki operasyonlar için bir üs olarak kullandırmasını ele almanın yollarını bulmasını istediği bildirildi -Bu hedef Burhan ve Mısırlı müttefiklerini Dagalo ve RSF'si ile doğrudan karşı karşıya getirebilecek bir harekettir-
Geçtiğimiz aylarda Burhan, muhtemelen giderek militarize olan Çad-Sudan sınır bölgesindeki güvenlik durumunu görüşmek üzere Çad'ın başkenti Encemine'yi ziyaret etti. Dagalo ise, muhtemelen patronunun bozduğunu düşündüğü her şeye müdahale etmek için kendisini adım adım takip etmeyi sürdürüyor.
Evet Cohen Hartum'a bizzat geldi, çünkü Burhan ve Dagalo arasındaki rekabet, yerel ittifaklar ve karşı ittifaklar ile Sudan'ın batı sınırı boyunca bölgesel bir savaşa doğru ilerliyor.
Cohen'in ziyareti öncesinde, Sudan'ın istihbarat şefi Ahmed İbrahim Müfeddal, ABD istihbarat teşkilatı ile bir görüşme için Washington'a kısa bir gezi yaptı. Cohen ise Hartum'da, Burhan ve diğer önemli savunma yetkilileri tarafından karşılandı.
Cohen'in ziyaretinin ilan edilen sonucu, iki tarafın askeri, güvenlik ve ekonomik işbirliğini içerecek ikili bir anlaşma yoluyla ilişkilerini resmileştirme sözü vermesiydi Böylece sivil bir hükümet kurulur kurulmaz imzalanacak bir anlaşma üzerinde karar kılındığı açıklandı. Tabii ki böyle bir hükümetin ancak Burhan tarafından kurulabileceği de anlaşmaya bakıldığında net bir şekilde anlaşılıyor.
Dragalo ise burada açıklanan kararların gerçeği yansıtmadığını, anlaşma maddelerinin açıklananlardan daha farklı olduğunu ve kapalı tutulduğunu beyan etti.
Burhan, Washington-Tel Aviv-Kahire ekseni etrafında süregelen karmaşık güvenlik organizasyonları için dikkate alınması gereken bir unsur olduğunu bölgedeki başrol oyuncularına göstermiştir.
Oysa ki Hartum'daki tek güvenilir muhalif, başkentin sokaklarında bu baskı mimarisine karşı samimiyetle gösteriler yapan genç kadınlar ve erkeklerden başkası değildir.
