Hürmüz Boğazı nerede ve neden önemli?

Umman Körfezi'nde Panama bandıralı Kokuka Courageous ve Marşal Adaları bandıralı Front Altair isimli iki tankerin Umman Körfezi’nde 'şüpheli şekilde' vurulması Hürmüz Boğazı'nı bir kez daha gündeme taşıdı.

İran ve Amerika Birleşik Devletleri arasında yaşanan her gerilimde gündeme gelen Hürmüz Boğazı, petrol ihracatı açısından kritik öneme sahip.

Hürmüz Boğazı, Ortadoğu’daki petrol üreticilerinin, Pasifik Asya, Avrupa, Kuzey Amerika pazarlarına bağlayan stratejik bir ana damar olma özelliğini taşıyor.

Dünyada deniz yoluyla taşınan petrolün üçte biri her gün Hürmüz Boğazı’ndan geçiyor.

Hürmüz Boğazı, yıllardır bölgesel gerginliklerin ana merkezinde önemli bir rol oynuyor. İran, daha önce Hürmüz Boğazı’nı kapatma tehdidinde bulundu.

Hürmüz Boğazı

Hürmüz Boğazı nerede?

- İran ve Umman’ı ayıran bu su yolu, ayrıca Arabistan denizi ile Umman'ıı ve burayla Körfez’i birbirine bağlıyor.

- En dar kısmı, 21 mil genişliğinde, ancak kullanılan deniz ulaşımı her iki yön için de 2 mil genişliğinde.

Hürmüz Boğazı’nın önemi ne?

- ABD Enerji Danışma Yönetimine göre, 2016 yılında her gün 18,5 milyon varil petrol bu boğazdan geçti. Bu da bir önceki yıla oranla yüzde 9 artışa tekabül ediyor. Dünyada her yıl deniz yoluyla petrol ve diğer sıvı yakıtların yüzde 30’u yine bu boğazdan geçiyor.

- Suudi Arabistan, İran, Birleşik Arap Emirlikleri, Kuveyt ve Irak, ham petrol ihracatının önemli bir bölümü buradan geçiyor. Katar doğal gazının neredeyse tamamı yine buradan aktarılıyor.

- 1980 ve 1988 yılları arasında savaş sırasında İran ve Irak, birbirlerinin petrol ihracatına yine bu boğaz üzerinden zarar vermeye çalıştı ve bu çatışmalar tarihe “tanker savaşları” olarak geçti.

- ABD’nin Donanması’nın 5. Filosunun üssü Bahreyn’de ve bu filonun amacı, bölgedeki ticari gemileri korumak.

- Bush yönetimi sırasında, Arap Körfezi’nde sürekli uçak taşıyan bir gemi bölgede devriye geziyordu. Eski Başkan Obama döneminde de, sadece kısa süreli aralıklarla bölge uçak gemisiz bırakıldı. Bu da İran ile yapılan nükleer anlaşma öncesi Tahran’a yönelik iyi niyet jesti olarak değerlendirildi.

Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan Hürmüz Boğazı dışında petrol boru hattı projelerini sürekli olarak araştırdı.

Hürmüz Boğazı’ndaki kazalar

- 1988 Temmuz ayında ABD savaş gemisi Vincennes, yanlışlıkla İranlı bir yolcu uçağını düşürerek, 290 kişinin ölümüne neden odu.

- ABD, 2008 yılı başında, İran donanmasının kendi savaş gemilerini tehdit ettiği suçlamasında bulundu.

- 2008 Haziran ayında Devrim Muhafızları Komutanı Mohammad Ali Jafari, saldırıya uğramaları halinde Hürmüz Boğazı’nda ticari gemileri kontrol edecekleri tehdidinde bulundu.

- 2010 Temmuz ayında, Japon petrol tankeri Hürmüz Boğazı’nda El-Kaide bağlantılı bir grup tarafından saldırıya uğradı.

- İran, 2012 Ocak ayında, ABD ve AB’nin ambargo tehdidine karşı, Hürmüz Boğazı’ndan engelleme yaparak misillemede bulunacağını açıkladı.

- 2015 Mayıs ayında İran donanması, petrol platformuna zarar verdiği gerekçesiyle Singapur bandıralı bir gemiye ateş açtı.

- Son olarak 3 Temmuz’da İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ülkesinin Hürmez Boğazı’nı kapatabileceğini üstü kapalı olarak dile getirdi. Bu açıklamadan bir gün sonra ise İran Devrim Muhafızlarının Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani de İran'ın petrol satışlarının ABD tarafından yasaklanması halinde bölgedeki petrol ticaretini engelleyeceklerini ifade etti.

ABD Savunma Bakanlığı Pentagon Sözcüsü Bill Urban ise, İran Devrim Muhafızları Komutanı İsmail Kevseri'nin İran'ın petrol ticaretinin engellenmesi halinde Hürmüz Boğazı'nın kapatılacağı yönündeki sözleriyle ilgili olarak petrol tankerlerinin uluslararası sulardaki seyrinin engellenmesinin uluslararası hukuka aykırı olduğunu kaydetti.

Urban, "ABD deniz kuvvetleri ve bölgedeki müttefikleri, uluslararası hukukun serbest ticarete izin verdiği her yerde seyrüsefer özgürlüğünü savunmaya hazırdır." ifadelerini kullandı.