​İran’da protestolar ülke geneline yayılıyor

İran'da akaryakıt fiyatlarına yapılan yüzde 50'lik ani artışın ardından başlayan protesto dalgası ülkenin birçok şehrine ulaştı.

Al Arabiya'nın aktardığı bilgilere göre, Cuma günü Sircan şehrinde 1 kişi, Hürremşehr’de biri çocuk 4 kişi, Tahran, Şiraz, İsfahan, Behbehan, Kerec ve Ahvaz'da ise 1’er kişinin güvenlik güçlerinin silahlarından çıkan kurşunlarla ölmelerinin ardından protesto gösterilerinde ölenlerin sayısı 12’ye yükseldi.

Başkent Tahran'ın çeşitli bölgelerinde, güvenlik güçleri ile lastik yakarak sokakları kapatan göstericiler arasında şiddetli çatışmalar yaşandı. Tahran'ın güneyindeki protestocular, İran lideri Ali Hamaney’in resimlerini yakarken, Ahvaz'da bir güvenlik merkezi ve çok sayıda benzin istasyonu ateşe verildi.

İran resmi haber ajansı IRNA’nın haberine göre Dorud, Germsar,  Gürgan, İlam, Kerec, Hürremabad, Mehdişehr, Kazvin, Kum, Senendec, Şahrud ve Şiraz şehirlerinde dün yeni protesto gösterileri yapıldı. IRNA söz konusu şehirlerde bazı sürücülerin yol ortasında kontak kapatarak ve trafiğin durmasını sağlayarak yeni akaryakıt fiyatlarını protesto ettiler. Cuma günü aralarında Bircend, Bender Abbas, Geçsaran, Ahvaz, Abadan, Hürremşehr ve Mahşehr’in bulunduğu bazı şehirlerde protesto gösterileri yapıldı.

Sircan’da da ‘büyük bir kitlenin katılımıyla’ protesto gösterilerinin gerçekleştiğini belirten IRNA, burada göstericilerin benzin istasyonlarını yakmaya çalıştıklarını, ancak polisin müdahale ettiğini aktardı. Protestoların trafiğin durdurulmasıyla sınırlı kaldığını aktaran ajans, onlarca göstericinin benzin istasyonları ve petrol tanklarını ateşe vermeye çalıştıklarını kaydetti.

Milletvekilleri kararın gözden geçirilmesini istiyor

Öte yandan İranlı yetkililer sert bir dille uyardıkları protestocuları güvenlik güçlerinin güç kullanarak müdahale edeceği şeklinde tehdit ederken bazı milletvekilleri, parlamentoyu ve hükümeti akaryakıt fiyatlarındaki artışı incelemek üzere ikna etmeye çabaladıklarını duyurdular. Hükümetin akaryakıt zammı kararını protesto eden bazı milletvekilleri, tartışmalı adımın yeniden gözden geçirilmesi için parlamentoya yasa tasarısı sunacaklarını belirttiler.

İran Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Başkanı Mücteba Zünnur, kendisinin ve parlamentodaki diğer muhalif milletvekillerinin akaryakıt zamlarının parlamentoda görüşülmemesi nedeniyle fiyat artışı kararına karşı çıkacaklarını söyledi. İran merkezli ‘PressTV’ tarafından aktarılan açıklamalarında Zünnur, “Bugün parlamentonun ilk çalışma saatlerinde telefonla görüştüğüm çok sayıda milletvekiliyle birlikte hükümetin akaryakıt zammı kararının iptali veya askıya alınmasını talep edeceğiz” ifadelerini kullandı.

Fiyat artışının gerekçeleri

Daha önce devlet tarafından sübvanse edilen bir litre benzinin fiyatı 10 bin riyaldi (9 sentten daha az). Bununla birlikte yakıt kartı uygulaması, hükümetin yakıt sübvansiyon sistemini gözden geçirmek ve yaygınlaşan kaçakçılığa son vermek amacıyla ilk olarak 2007 yılında tanıtılmıştı. Cumhurbaşkanı Ruhani, bu tedbirlerle elde edilen gelirin yaklaşık 60 milyon İranlıya fayda sağlayacağını açıkladı. İRNA, haberinde düşük akaryakıt fiyatlarının 80 milyon nüfuslu ülkede günlük ortalama 90 milyon litre olan akaryakıt tüketimine ve günlük 10 ila 20 milyon litre yakıt kaçakçılığı yapılmasına neden olduğunu aktardı.

Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Muhammed Bakır Nobaht İRNA’ya yaptığı açıklamada, söz konusu tedbirlerle 300 milyar riyal (yaklaşık 2.3 milyar euro) gelir elde edileceğini ve ilk ödemelerin önümüzdeki hafta veya on gün içinde yapılacağını belirtti. Cumhurbaşkanı Ruhani ise gelirlerin devlet hazinesine gitmeyeceğinin altını çizdi. Bununla birlikte Nobaht, zam kararını, Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı ve Yargı Erki Başkanı’nın yer aldığı Ekonomi Koordinasyon Yüksek Konseyi tarafından alındığını vurguladı.

İran'daki enflasyon oranları şuan yüzde 40'ı aşmış durumda. Uluslararası Para Fonu (IMF) ülke ekonomisinin bu yıl yüzde 9 ve 2020'de ise yüzde 0 daralmasını öngörüyor. Bununla birlikte Washington’ın geçtiğimiz yıl 2015 yılında büyük güçlerle imzalanan nükleer anlaşmadan tek taraflı olarak çekilmesi ve Tahran’a sert yaptırımlar uygulaması nedeniyle yerel para birimi dolar karşısında büyük değer kaybetmiş bu da ülkedeki kaçakçılık oranlarında artışa sebep olmuştu.

Cumhurbaşkanı Ruhani, hükümete yapılan benzin fiyatlarının bölgedeki diğer ülkelerdeki fiyat artışına yakın seviyelere yükseltilmesi çağrılarına karşılık alamadığını ve bu durumun enflasyonda artışa neden olduğunu söyledi. Buna karşın muhafazakar siyasetçi Ahmet Tukli Twitter hesabından yaptığı değerlendirmede bu zamla sadece devletin kendi yükünü halka yükleyeceğini belirtti. Reformist siyasetçi Mustafa Taczade ise yaptırımların yanı sıra yüksek enflasyon ve işsizlik oranlarıyla birlikte yakıt fiyatlarında artışa gitmenin ‘kötü bir tercih’ olduğunu söyledi.