İranlı Sünni dini lider: "Taliban dünyanın en iyi devletini kuracak"

İran'ın ünlü Sünni dini önderlerinden ve bazı değerlendirmelerde İran'ın en büyük Sünni ilim adamı olduğu belirtilen Mevlevi Abdulhamid geçtiğimiz Cuma hutbesini Taliban'a ayırdı.

İsmailzahi Taliban'ın Afganistan'daki ilerlemesine övgülerde bulunarak "İnşallah Taliban Kuran ve Sünnet'e dayanarak dünyanın en iyi, en adil yönetimini kuracak" dedi.

İran'ın Afganistan ve Pakistan sınırında yer alan Sünni Beluci çoğunluklu Sistan ve Belucistan ostanının (eyalet) merkezi olan Zahedan şehrinde düzenli olarak cuma hutbesi veren ve cuma namazı kıldıran Mevlevi Abdulhamid İsmailzahi'nin bu hafta Cuma hutbesini Afganistan'daki gelişmelere ayırması dikkat çekti.

13 Ağustos 2021 tarihli cuma hutbesinde Taliban Hareketi'ne övgülerde bulunan Mevlevi Abdulhamid İsmailzahi, Taliban'ın kuruluşundan bu yana halkla bütünleşmiş ve hikmetli bir hareket olduğunu, git gide de kendini geliştirdiğini ve iyileştirdiğini belirtti. Taliban'ın Afganistan'da Kur'an ve Sünnet'e dayanarak dünyanın en iyi ve en adil yönetimini kuracağını iddia etti.

Mevlevi Abdulhamid İsmailzahi'nin İran'ın Zahedan şehrinde Taliban ve Afganistan konulu cuma hutbesi (13 Ağustos 2021)

Batı Asya'nın unutulan coğrafyası: Belucistan

İran Belucileriyle Afganistan halkı arasında derin tarihi bağlar bulunuyor. Belucistan; İran, Pakistan ve Afganistan arasında bölündüğünden Zahedan'a yakın olan Afganistan'da da Beluciler yaşıyor. Taliban'ın Afganistan'ın vilayet merkezlerini ele geçirme operasyonlarında 6 Ağustos'ta ilk ele geçirdiği vilayet merkezi Belucilerin çoğunlukta olduğu Nimruz vilayetinin merkezi Zerenc şehriydi. 

Beluci ağırlıklı Zerenc şehri İran sınırında bulunuyor ve sınırın İran tarafında da Sünni Belucilerin çoğunlukta olduğu Zahedan şehri merkezli İran'ın Sistan ve Belucistan ostanı (eyaleti) bulunuyor.

Diyobendilik

Mevlevi Abdulhamid İsmailzahi de Taliban gibi Diyobendi ekolünden geliyor ve Zahedan'daki Diyobendi Darululum'unun başında bulunuyor. Ekol ortaklığının da Mevlevi Abdulhamid İsmailzahi'nin açıkça Taliban'ı desteklemesinde bir etken olduğu tahmin ediliyor. Bunun yanı sıra Taliban'da yer alan Afganistan'daki Beluciler nedeniyle İran Belucilerince Taliban aynı zamanda bir Beluci hareketi olarak görülüyor.

İran Belucileri ve Taliban ilişkileri

Taliban Hareketi'nin Afganistan'da iktidarda olduğu 1996-2001 döneminde yaşanan İran-Taliban düşmanlığı, hatta 1998'de iki devletin savaşacak noktaya gelmesi nedeniyle İran yönetimi, vatandaşı Belucilerin Afganistan'a gitmesini ve Taliban ile temasa geçmesini yasaklamıştı. Bununla beraber bazı İran Belucileri kaçak yollardan Taliban ile temasa geçmişti.

Yeni dönemde İran ve Taliban ilişkilerinin eskisine oranla daha yumuşak olması nedeniyle İran yönetiminin vatandaşı Belucilerin Taliban ile temasına eskisi kadar engel olmayabileceği tahmin ediliyor. Bununla beraber Taliban'ın Afganistan'ı yönetmekte başarılı olması durumunda İran Belucilerine model olacak olmasının İran yönetimini endişelendirdiği belirtiliyor.

İran Belucistanında dini sorunlar

İran Belucistanı'nda yaşayan Sünniler, Şahlık dönemlerinden beri üzerlerindeki dini baskıdan şikayetçi. Bu baskının İran Devrimi'yle daha da arttığını belirten Beluciler hem teşvik hem zorlamayla Şiileştirilmeye çalışıldıklarını belirtiyorlar.

Belucistan Eyaleti'nin merkezi olan Zahedan şehrinde yer alan, Hind Altkıtası'ndaki Diyobendi Ekolü'nden Zahedan Darul Ulum'u (İlimler Merkezi, Ana Medrese) bölgedeki Sünnilerin dini merkezi olmasının yanı sıra, sadece Belucilerin değil diğer İranlı Sünnilerin de itibar ettiği İran'daki en büyük Sünni kurum.

Şahlık döneminde kurulan bu dini eğitim merkezinin başında uzun yıllardır Sünni Beluci din adamı Abdulhamid İsmailzahi (1946-) bulunuyor. İsmailzahi sık sık Sünnilerin İran'da uğradığı baskılardan şikayet ediyor. Sünnilerin her türden ayrımcılığa uğradığını belirten İsmailzahi, Sünni dini kurumlarına Şii mollalar atanmasına da tepki gösteriyor.

Sünni Beluciler, İran Devleti'nin ve güvenlik güçlerinin her Sünniye suçlu gibi davrandığını, Sünnileri rastgele tutukladıklarını, öldürdüklerini ve Sünnilere işkence ettiklerini belirtiyorlar. 

İran Belucistanında ekonomik sorunlar

Belucistan'ın İran'ın en geri kalmış bölgesi olduğu tartışmasız bir gerçek olarak kabul ediliyor.

Beluciler İran'ın bölgeye sömürge gibi davranmasından, yatırım yapmamasından şikayetçi olduklarını belirtiyorlar.

Şehirleşmeden gelire, belediye hizmetlerinden devlet yatırımlarına İran'ın kuzeyi, merkezi ve batısıyla Belucistan arasında uçurum bulunduğu bildiriliyor. Çok zengin yer üstü kaynakları bulunmayan Belucistan'ın mevcut potansiyelinin de değerlendirilmediği vurgulanıyor.

Kaynak: Mepa News