Pakistan seçimleri: İmran Han'ın vekilleri hükümet kurabilecek mi?

Pakistan'da 8 Şubat'ta yapılan seçimlerin üzerinden beş gün geçmesine rağmen yeni hükümetin hangi partilerden oluşacağı ve yeni başbakanın kim olacağı henüz belli değil.

Seçimler, yapıldığı ortamın adilliğine ilişkin soru işaretleri, ciddi manipülasyon iddiaları ve üç gün boyunca süren oy sayımlarının doğruluğuna ilişkin itirazlar arasında adaylara bölünmüş yetkiler verdi.

En az 96 sandalye ile önde gidenler, seçim sembolleri olan kriket sopası olmadan bağımsız olarak seçime katılmak zorunda kalan eski Başbakan İmran Han'ın Pakistan Tahrik-i İnsaf partisine (PTI) bağlı adaylar.

Onları 75 sandalye kazanan ve teorik olarak Ulusal Meclis'teki en büyük parti konumunda olan üç dönem eski Başbakan Navaz Şerif'in Pakistan Müslüman Ligi-Navaz'ı (PMLN) takip ediyor, ancak bu rakam 8 Şubat'ta oylamaya sunulan 266 sandalyenin üçte birinden daha azına tekabül ediyor.

Üçüncü sırada ise 54 sandalye elde eden eski Dışişleri Bakanı Bilawal Bhutto Zardari liderliğindeki Pakistan Halk Partisi (PPP) yer alıyor.

Peki PTI destekli bağımsızlar hükümet kurabilir ya da hükümete katılabilir mi, parti için seçenekler neler ve ülkeyi neler bekliyor?

Bir parti ya da koalisyonun hükümet kurabilmesi için Ulusal Meclis'te oylanan 266 sandalyenin 134'ünü alarak salt çoğunluğu elde etmesi gerekiyor.

Bir koalisyon birden fazla partiden oluşabileceği gibi, sandalye kazanan bağımsız adayları da kapsayabilir.

Bu bağımsız adaylar ya hükümeti kurmayı hedefleyen bir partiye resmen katılabilir ya da bireysel kimliklerini koruyarak onlarla ittifak kurabilirler.

Teknik olarak PTI destekli bağımsızlar, 134 sandalyeye ulaşmak için desteklerine ihtiyaç duyacakları diğer partilerle ittifak halinde bir hükümetin çekirdeğini oluşturabilirken, böyle bir yol çeşitli zorlukları beraberinde getirecektir.

İlk olarak, istikrarı korumak zor olacaktır. Böyle bir hükümet, bağımsız parlamenterlerin bireysel kaprislerine bağlı olacağından, istifalara ve potansiyel çöküşe açık hale gelecektir.

İkinci olarak, bağımsızların bir araya gelmesinden oluşan PTI bloğu, Ulusal Meclis'te temsil edilen partiler arasında orantılı olarak paylaştırılan, kadınlar ve azınlıklar için ayrılmış 70 sandalyenin bir kısmına erişimden feragat etmek zorunda kalacaktır.

Ancak PTI destekli bağımsızlar başka bir partiye katılırlarsa, o ana partinin disiplini altına girecekler ve PTI'nın politika ve planlarına göre hareket etme yeteneklerini tehlikeye atacaklardır.

Seçimlerden sonra hükümet ne kadar sürede kurulmalı?

Karaçi merkezli bir avukat olan Basil Nabi Malik, anayasaya göre seçimlerden sonraki üç hafta içinde yeni bir Ulusal Meclis oturumunun toplanması gerektiğini söyledi.

Al Jazeera'ye konuşan Malik, "Yasa açıkça Ulusal Meclis'in, cumhurbaşkanı tarafından daha erken çağrılmadığı takdirde, meclis seçimlerinin yapıldığı günü takip eden 21. günde toplanacağını belirtiyor" dedi.

Cumhurbaşkanı Arif Alvi daha erken çağırmadığı takdirde 21 günlük süre 29 Şubat'ta doluyor.

Oturum günü, partiler müttefikleriyle kesinleştirmiş ve bir koalisyon üzerinde anlaşmışlarsa, meclis üyelerinden başbakan, meclis başkanı ve başkan yardımcısı için oy kullanmaları istenecek.

Muhalefet lideri de hazine sıralarında oturmama kararı alan partilerden birinden seçilecek.

Hangi partiler harekete geçti?

PMLN lideri Navaz Şerif Cuma günü Lahor'daki parti genel merkezinde yaptığı bir konuşmada, kendisi gibi eski bir başbakan olan kardeşi Şehbaz Şerif'e, seçimlerde sandalye kazanan diğer siyasi partilere ulaşarak bir iktidar ittifakı kurmaları talimatını verdiğini söyledi.

PMLN liderliği PPP'den mevkidaşlarının yanı sıra Sindh eyaletinde 17 sandalye kazanan Muttahida Qaumi Movement (MQM) temsilcileriyle de görüştü.

Yine de partiler bir ittifaka gidip gitmeyeceklerini ve herhangi bir koalisyonun ana hatlarının ne olacağını açıklamış değiller.

PTI ne olacak? Bağımsızları başka bir partiye mi katılacak?

Bu arada PTI, seçim sonuçlarında yapıldığı iddia edilen manipülasyonları protesto etmeye odaklanmış durumda.

Parti liderliği, çok sayıda sandalyenin gerçek sonuçlarının değiştirilerek adaylarının zaferden mahrum bırakıldığı ve böylece sandalyelerinin "sihirli rakam" olan 134 sandalyenin altında kalmasının sağlandığı konusunda ısrar ediyor.

PTI'nın kıdemli üyelerinden Seyid Zülfikar Buhari, kategorik olarak büyük siyasi partilerden hiçbiriyle işbirliği yapmayacaklarını söyledi.

Al Jazeera'ye verdiği demeçte "Parti içi tartışmalarımız ve istişarelerimiz devam ediyor ve masada birçok seçeneğimiz var” dedi ve ekledi: "Çok yakında bir partiye katılma kararı verilecek, ancak bu üç ya da dört büyük partiden biri olmayacak."

Ulusal Meclis seçimlerinde toplam 13 parti en az bir sandalye kazandı ve bunlardan altısı tek bir sandalye elde etti.

PTI destekli adayların başka bir partiye katılmaya karar vermeleri halinde, Pakistan Seçim Komisyonu (ECP) tarafından resmi sonuçların bildirilmesinden itibaren üç gün içinde kararlarını açıklamaları gerekiyor. ECP henüz resmi sonuçları açıklamadı.

PTI destekli bağımsızlar için başka bir parti kurmak bir seçenek mi?

ECP'nin eski sekreteri ve analist Kanvar M Dilşad, teorik olarak PTI destekli bağımsızların yeni bir parti kurabileceğini, ancak kayıt sürecinin birkaç gün sürebileceğini söyledi.

Ancak herhangi bir yeni parti mevcut seçim sürecinin bir parçası olmayacağı için bu durum PTI'ya şu anda hükümet kurma konusunda yardımcı olmayacaktır.

Aynı zamanda Yüksek Mahkeme'de avukatlık yapan Malik de Dilşad'ın değerlendirmesine katılıyor: "PTI tarafından desteklenen bağımsız adaylar yeni bir siyasi parti kurabilir, ancak bu yeni hükümetin kurulmasını etkilemeyecektir."

Malik, "Seçimlerden sonra kurulan böyle bir siyasi partinin, söz konusu seçimlerden önce ECP'ye kayıtlı olan diğer siyasi partilerin yararlandığı anayasal korumalardan yararlanıp yararlanamayacağı da tartışmalıdır" diye ekledi.

Bir diğer uzman avukat Abid Züberi ise bağımsızların alternatif olarak kendileriyle "benzer düşünen" üyelerden oluşan bir grup olarak ilan edebileceklerini söyledi. Ancak bu da bir parti olarak kabul edilmeyecektir.

Al Jazeera'ye konuşan Züberi, "Parlamentoyla ilgili konularda topluca karar alabilirler, ancak bir parti yerine bağımsızlar grubu olarak muamele görecekler ve dolayısıyla ayrılmış sandalye kotasını alamayacaklar" dedi.

PTI sembolünü ve parti statüsünü geri alabilir mi?

Partinin lideri İmran Han Ağustos 2023'ten bu yana hapisteyken ve geçen yıl Mayıs ayından bu yana devlet öncülüğünde büyük bir baskıyla karşı karşıyayken, karşılaştıkları en büyük aksilik seçim sembollerini kaybetmeleri oldu.

ECP tarafından parti içi seçimlerin yapılmasına ilişkin yasaları ihlal etmekle suçlandılar. Parti, bunun partinin popülaritesini ve etkisini azaltmayı amaçlayan bir karar olduğunu iddia ediyor.

Parti, ECP kararının iptali için ülkenin Yüksek Mahkemesi'nden yardım isteyebilir. Ancak partinin lehine çıkacak bir kararın bile desteklediği bağımsızların PTI'yı yeni Ulusal Meclis'te resmi olarak temsil etmesine izin verip vermeyeceği belirsiz.

Züberi, "Şimdi PTI, lafzına ve ruhuna uygun olarak bir seçim yapmak zorunda. Ancak bunun partinin mevcut parlamentonun bir parçası olmasına izin vereceğini sanmıyorum çünkü ECP'ye göre bu seçimlerin sonuçları söz konusu olduğunda böyle bir parti mevcut değil" dedi.

PTI'nın üst düzey liderlerinden ve aynı zamanda hukuk ekibinin bir parçası olan Senatör Ali Zafer, partinin sembol konusunda üst mahkemeden çözüm bulacağından emin olmadığını belirtti.

Malik ayrıca ECP'nin sembolü kaldırma yönündeki ilk kararını da eleştirdi ve şu anda bu kararın yakın zamanda geri alınabileceğine dair çok az kanıt olduğunu söyledi.

Malik, "Yüksek Mahkeme'nin bu konuyu duruşma için belirlemesinde de aciliyet eksikliği görüyoruz ve tüm bu uygulamayı ilk oturumdan önce tamamlamak mümkün olmayabilir" dedi.

Kaynak: Mepa News, Al Jazeera