2020'de küresel çatışma sahalarında neler yaşanacak?

2020 yılında çeşitli düzeylerde 30 kadar çatışmanın ortaya çıkması veya mevcut çatışmalarda gerginliğin tırmanması olasılığı bulunuyor.

Bunların arasında İran ve ABD arasında askeri bir çatışmanın patlak vermesi, ABD topraklarında büyük bir saldırı düzenlenmesi, Irak'ta siyasi istikrarsızlığın artması ve Türkiye ile YPG arasında çatışmalar yaşanması yer alıyor.

Şarkul Evsat'ın Independent Arabia'dan çevirdiği analize göre, bu olasılıklar, ABD’nin önde gelen düşünce kuruluşlarından olan Washington merkezli Dış İlişkiler Konseyi (CFR) Eylemleri Önleyici Eylemler Merkezi tarafından yürütülen bir çalışmada ABD’li 500 yetkili, politika uzmanı ve akademisyen tarafından vurgulandı.

Çalışmanın metodolojisi

2008 yılından bu yana her yılın sonunda periyodik olarak yürütülen çalışmada dış politika uzmanları, gelecek yıl patlak verebilecek veya tırmanabilecek çatışmaların olasılıklarına göre potansiyel 30 çatışmayı tespit ediyorlar. Bununla birlikte çalışmada söz konusu olası çatışmaların ABD çıkarları üzerindeki etkileri araştırılıyor. Ancak bu yıl, küresel gerilimlerin geleceği konusundaki endişeler artarken, çalışmaya katılan araştırmacılar 2020'de ABD'nin askeri müdahalesini gerektirebilecek 30'dan fazla çatışmayı kategorilere ayırdı. Eylemleri Önleyici Eylemler Merkezi Direktörü Paul B. Stares ve çatışmaları önleme uzmanı General John Vissey’e göre çalışmanın sonuçları, ‘çatışmaların ortaya çıkma derecesi, bu çatışmalardan kaynaklanan risklere ilişkin değerlendirmeler ve ABD’nin çıkarlarına ne gibi etkileri olabileceği’ şeklinde üç kategoride aktarıldı.

İran ile askeri çatışma

Dış politika uzmanları tıpkı geçtiğimiz yıl olduğu gibi Ortadoğu ve Afrika'yı dünyanın krize en fazla eğilimli bölgesi olarak gördü. ABD’nin en fazla etkilenebileceği çatışmaların başında ise İran'ın bölgesel çatışmalara katılımı ve vekil gruplara verdiği destek nedeniyle Tahran ile Washington ya da ABD’nin müttefiklerinden biri arasında patlak verebilecek askeri çatışma olasılığı vardı. Ancak çalışmada olası ABD-İran çatışmasına yüksek değil, orta derecede ihtimal verildi.

Irak, Türkiye ve Suriye çatışma çemberinde

Ancak en olası olmasına rağmen orta dereceli olarak sınıflandırılan çatışmaların ikinci sırasında, Irak'ta mezhepçi gerilimler ve kötü ekonomik koşulların neden olabileceği siyasi istikrarsızlık ihtimali yer aldı.

Aynı kategorinin üçüncü sırasında ise Türkiye ile YPG arasında Türkiye sınırları içinde veya Suriye topraklarında şiddetin artması ihtimali geldi. Bununla birlikte Esed rejiminin daha fazla alanı kontrol etme arzusunun daha fazla sivilin ölümüne neden olabilecek çatışmaları da beraberinde getirmesi ihtimali ise en olası çatışmalar listesinin dördüncü sırasında yer aldı. Ayrıca bu durumun Suriye’deki çatışmalara dahil olan yabancı taraflar arasındaki gerilimi artırması bekleniyor.

Yemen’de iyileşme olasılığı

ABD’li siyasi uzmanlar ve yetkililer, dünyadaki birçok sıcak noktaya ilişkin olumsuz beklentilerin aksine Yemen'deki iç savaşın sakinleşebileceğini öngördü. Daha önce çatışma olasılığı en yüksek olan bölgeler arasında yer alan Yemen, ateşkes girişimleri sonucunda çatışmaların azalabileceği yerler arasına girdi.

İsrail ve daha az çatışma

Çalışmada İsrail, çatışma çıkma ihtimali az olan yerlerden biri sayılsa da Lübnan ve Suriye'deki İran destekli güçlerle arasındaki çatışmaların artması ihtimali olduğuna dikkat çekildi. Çalışmada ayrıca İsrailliler ile Filistinliler arasındaki şiddetli gerilimlerin sivillere yönelik saldırılara ya da gösterilerin ve silahlı çatışmaların yayılmasına yol açabilecek seviyeye ulaşmasına düşük bir ihtimal olarak bakıldı.

Libya ve Somali’de çatışmalar tırmanabilir

Çalışmaya katılan uzmanlara göre orta olasılıklı çatışmalar arasında, Libya'daki rakip güçler arasında yaşanan şiddetli çatışmalar yer alırken, bu gerilimlerin neden olduğu istikrarsızlığın bölge üzerindeki etkisinin genişlemesi ve yayılması da bekleniyor.

Uzmanlar ayrıca Somali’deki Eş Şebab Hareketi’nin saldırılarının artabileceğini ve ülkede daha fazla bölgeyi kontrol altına alabileceğini düşünüyor.

Ayrılıkçı hareketler Etiyopya için sorun olmaya devam edecek

Çalışma her ne kadar küresel düzeydeki çatışmalara odaklansa da ABD’li yetkililer ve dış politika uzmanları, dikkat çekmeyi düşündükleri krizleri ve çatışmaları da çalışmaya ekleme fırsatı buldular. Çalışmaya Etiyopya'da iç istikrarsızlığın ortaya çıkması, ayrılıkçı hareketlerin ve eğilimlerin artmasının yanı sıra bölgeye yayılabilecek sivil istikrarsızlık olasılığını da eklediler.

Afganistan’da hükümet düşebilir

ABD’li uzmanlar ve yetkililer, çatışmaların tırmanma ihtimali en yüksek olan yerler arasında beşinci sırada yer alan Afganistan’da Taliban'ın askeri ilerleyişinin etkisiyle Kabil hükümetinin düşebileceğini tahmin ediyor.

Popülizm Avrupa Birliği'ni tehdit ediyor

Avrupa Birliği'nde (AB) bir takım faktörler nedeniyle siyasi istikrarsızlığın artma olasılığına işaret edilen çalışmada, bu faktörlerin başlarında bazı AB ülkelerindeki popülist eğilim nedeniyle göçmenlere yönelik olumsuz tutumların yaygınlaşması ve İngiltere'nin AB’den çıkışının (Brexit) yıkıcı etkisinin geldiğine dikkat çekildi.

ABD ateş hattında

ABD’li araştırmacılar ve politika uzmanları, riskleri ve çatışmaları ABD’nin çıkarları üzerindeki etkilerine göre sınıflandırdı. ABD, altyapısı ve ulusal güvenliği üzerindeki etkileri nedeniyle seçim sistemleri başta olmak üzere birçok siber saldırıya maruz kalıyor. Bununla birlikte ABD’deki seçim sürecine dışarıdan müdahale edilmesinin büyük etkileri, içeride geniş kapsamlı tartışmalara neden oluyor.

Öte yandan çalışmaya katılan araştırmacılar ve uzmanlar, ABD topraklarında birçok insanın etkilenmesine ve ölmesine neden olabilecek büyük bir saldırı yaşanabileceğini düşünüyor.

Çalışmada ABD’nin karşı karşıya kalabileceği bir başka durumun ise nükleer müzakerelerin başarısızlıkla sonuçlandığı Pyongyang'ın test etmeye başladığı yenilenmiş uzun menzilli füzeler yüzünden Kuzey Kore ile askeri bir çatışmaya girme olasılığı olduğu kaydedildi.

Washington, Pekin ve Moskova'ya karşı

Çalışmada ABD için orta vadeli ancak en etkili olabilecek olasılıklar arasında ABD ve Çin arasındaki askeri çatışma geliyor. Uzmanlar, Pekin’in Güney Çin Denizi'ne kıyısı olan Vietnam, Brunei, Endonezya, Malezya, Filipinler veya Tayvan gibi güneydoğu komşularıyla arasındaki anlaşmazlık nedeniyle ABD ile Çin arasında askeri bir çatışma yaşanabileceğini öngördü.

ABD için diğer potansiyel risklere de dikkati çeken çalışma, bunların arasında, Doğu Ukrayna'da çatışmaların artması veya Rusya ve Ukrayna arasındaki tartışmalı alanlarda büyük bir askeri çatışma çıkmasının ardından ciddi bir krizin patlak vermesi olasılığına değindi.

Güneyden gelen göçmenlerle ilgili krizler

Latin Amerika, ABD’nin üzerinde doğrudan etkisi olan önemli olasılıklar arasında kendine güçlü bir yer buldu. Araştırmacılar ve siyaset uzmanları, kuzey üçgeni olarak adlandırılan El Salvador, Guatemala ve Honduras’da kötüleşen ekonomik ve güvenlik koşullarından ve bunun sonucunda söz konusu bölgeden ABD'ye yönelik göçmen akışının artmasından duydukları endişeyi ifade etti. Ayrıca Venezuela'da büyüyen ekonomik kriz ve siyasi istikrarsızlığın göçmen sayısında büyük artışa neden olmakla birlikte şiddetli gerilimlere yol açacağı düşünülüyor.

Afrika’da göç, çatışma ve hastalık

Öte yandan çalışmadaki beklentiler arasında Moritanya, Mali, Burkina Faso, Nijer ve Çad'ın oluşturduğu G5 Sahel ülkelerinde şiddetin ve siyasi istikrarsızlığın yayılmasının yanı sıra Güney Sudan’daki çatışmaların tırmanması olasılığı yer aldı. Ayrıca bu olasılıklar çerçevesinde yerinden edilmelerin ve komşu ülkelere yönelik göçlerin artması bekleniyor. Bununla birlikte Barış Anlaşması’nın bozulmasıyla Orta Afrika Cumhuriyeti'nde devam eden gerginlik ve çatışmaların insanları komşu ülkelere gitmek zorunda bırakacağı düşünülüyor.

Nijerya’da bazı bölgelerdeki çatışmalardan kaynaklı siyasi istikrarsızlığın yanı sıra ülkenin kuzeydoğusundaki Boko Haram grubunun neden olduğu şiddetin artabileceği öngörülüyor.

Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde ise bir yandan Ebola virüsü yayılırken bir yandan da ülkede yaşanan siyasi istikrarsızlık, çatışma ve yerinden edilmelerin komşu ülkeler üzerindeki etkisinin sürmesi bekleniyor.

Hindistan ve Pakistan, Keşmir'de çatışma

Siyaset uzmanlarının çalışmada yaptıkları değerlendirmelere göre Hindistan ve Pakistan arasındaki çatışma hala orta derecede kalmaya devam ederken ABD üzerinde orta ölçekli bir etkiye sahip. Bununla birlikte çalışmaya göre Keşmir bölgesinde bir saldırı gerçekleşmesi veya şiddetin artması, iki ülke arasında bir çatışmanın patlak vermesine neden olabilir.

Rohingyalara (Arakanlı Müslümanlar) yönelik şiddet devam edecek

Washington'daki dış politika uzmanları, Myanmar'da hükümete bağlı güvenlik güçlerinin Arakanlı Müslümanlara uyguladığı şiddetin devam edeceğini ve bu durumun çevre bölgelerdeki gerginliği artıracağını düşünüyorlar.

Hong Kong’taki protesto gösterilerinin bastırılması

Çalışmaya katılan uzmanlar, Hong Kong'daki protesto gösterilerinin devam etmesi halinde Çin güvenlik güçlerinin şiddet kullanarak protestoları bastırabileceğini düşünüyor.

Kuzey Kutbu gerilimi

Tüm bu küresel çatışmalar arasında en düşük ihtimal Kuzey Kutbu ile ilgili bir çatışma olasılığına verildi. Dış politika uzmanları, ABD ve Rusya gibi bazı büyük güçler arasında bu bölgeyle ilgili çatışma riski olduğunu düşünüyorlar. Uzmanlara göre olası çatışmanın nedeni ise bölgedeki arazilerin ve doğal kaynakların yanı sıra nakliye hatlarının kontrolüne dayanıyor.