Rusya Afrika'daki nüfuz alanını genişletmek için yeni dezenformasyon taktikleri test ediyor

Facebook tarafından yapılan açıklamada, Afrika ülkelerine yönelik çalışan üç Rusya destekli “nüfuz ağını” platformundan kaldırdığını açıkladı. Kaldırılan ağlardaki hareketlilik Rusya’nın meseleye olan yaklaşımının gelişerek değiştiğini göstermektedir.

Rusya, Afrika’nın bazı bölgelerinde Facebook üzerinden, geniş çaplı yeni manipülasyon tekniklerinin evriminin bir parçası olarak uzun süredir yeni dezenformasyon taktiklerini test etmekteydi.

Facebook tarafından çarşamba günü yapılan açıklamada, aralarında Mozambik, Kamerun, Sudan ve Libya’nın da bulunduğu ülkelerde faaliyet gösteren üç Rusya destekli nüfuz ağına erişimi yasakladığını duyurdu.

Şirketten yapılan açıklamada, söz konusu ağların, ABD tarafından 2016 başkanlık seçimlerine müdahale etmekle hakkında dava açılan Rus iş adamı Yevgeny Prigozhin ile bağlantısı olduğuna dikkat çekildi.

Rus faaliyetlerinin tespit edilmesi sürecinde Facebook ile birlikte çalışan Stanford Internet Gözlemevi’nin raporlarına göre Rusya geçmişteki nüfuz faaliyetlerinin aksine bu yeni ağlarla Arapça paylaşımlar üzerinden çok sayıda ülkeyi aynı anda hedef aldı. Ruslar ayrıca, Afrika ülkelerinde yaşayan yerel halk içinden seçtikleri kişileri paravan olarak kullanıp gerçek Facebook hesapları açarak niyetlerini gizlemeyi amaçladı.

"Düzenli olarak Sputnik'ten yazılar paylaşıldı"

Ağ üzerinden yapılan paylaşımların bazıları bölgedeki Rus politikalarını överken bazıları da Afrika’daki Fransız ve Amerikan politikalarını eleştiren içeriğe sahipti. Ruslar tarafından Sudan’da bir haber ağı görünümüyle açılan “Sudan Daily” isimli Facebook hesabından düzenli olarak Rus devletinin sahibi olduğu Sputnik haber örgütü tarafından neşredilen yazılar paylaşıldı.

Standford tarafından erişilen verilere göre, Rusların Afrika’daki faaliyetleri 2016 yılında ABD’de giriştikleri operasyonlardan çok daha geniş çaplı oldu. Kremlin destekli “İnternet Araştırma Ajansı”, 2016 yılında Facebook üzerinden ayda ortalama 2,442 paylaşım yaparken Afrika’daki tek bir ağ tarafından sadece Ekim ayında 8,900 paylaşım yapıldı.

Facebook’un siber güvenlik politikası direktörü Nathaniel Gleicher, Rusların faaliyetleri hakkında şu ifadeleri kullandı: “Operasyonlarının bizim ve sivil toplum tarafından tespit edilmesini zorlaştırmaya çalışıyorlar.”

Ortaya çıkarılan bu yeni operasyon, Rusya’nın yakın geçmişte internet üzerinden denediği müdahale metotları yüzünden soruşturmalar geçirmesine rağmen agresif bir şekilde yeni dezenformasyon tekniklerini test etmeye devam ettiğini açıkça ortaya koymuştur. ABD ve Avrupa kadar Rus faaliyetlerinin gözetlenmediği Afrika’da bu yeni taktiklerini uygulamaya koyarak Rusya’nın, propaganda çalışmalarına ve siyasi bir altyapı inşa etmeye başladığı bölgedeki nüfuz alanını genişletmeye çalıştığı anlaşılmaktadır.

Eskiden Facebook bünyesinde üst düzey yöneticilik yapan ve şimdi Stanford İnternet Gözlemevi direktörlüğü görevini yürüten Alex Stamos, Rusların Afrika operasyonunun ABD’de gelecek yıl yapılacak başkanlık seçimleri sürecinin tehlikede olduğuna işaret eden bir gelişme olduğunu söylemektedir.

Stamos, Rusların büyük ihtimalle Afrika’daki gibi ABD’de de ülke vatandaşları ile birlikte çalışarak aynı modelle Facebook üzerinden tahrik edici paylaşımlar yaptığını da ekledi. Yerel halktan yardım aldıkları için Rusların kendi topraklarında hesap açmalarına veya sahte hesap kurmalarına gerek duyulmadığından bu faaliyetlerin tespit edilmesi oldukça güç olmaktadır.

Bay Stamos şöyle dedi: “Amerikan vatandaşlarının vekil olarak kullanıldığı ve tüm içeriğin bu şahısların hesaplarından ve sayfalarından paylaşıldığı bir model ile karşı karşıya kalacağız.”

Rusların dezenformasyon tekniklerinin sürekli gelişmesi Facebook için ciddi bir sorun haline geldi. Bu yüzden şirket gözünü bir an olsun meseleden ayırmamak zorundadır. Şirket, Rusların sosyal medya ağını kullanarak 2016 seçimlerinde Amerikalı oy sahiplerini manipüle etmek için kutuplaştırıcı içerikler yayınlaması nedeniyle ağır eleştirilere maruz kalmıştı. Facebook bu süreçten sonra seçimlerde yabancı nüfuz ile daha iyi mücadele edebilmek için “savaş odaları” kurarak ve daha fazla sayıda güvenlik uzmanı istihdam ederek bazı önlemler aldı.

Alınan önlemlere rağmen Ruslar Facebook üzerinde düzenli şekilde nüfuz operasyonlarını devam ettirdi. Geçtiğimiz hafta şirket tarafından yapılan açıklamada üçü İran biri de Rusya menşeili toplam dört devlet destekli dezenformasyon operasyonunun erişime kapatıldığı ilan edilmişti.

"Rusya Facebook için ciddi bir düşman"

Facebook, 2020 ABD başkanlık seçimleriyle alakalı bir dizi başka mesele ile boğuşmaktadır. Şirket haftalardır, siyasi içerikli reklam kuralları hakkında, başkan adayları, siyasiler ve hatta kendi çalışanları tarafından yapılan saldırılara maruz kaldı. Facebook’un sahibi Mark Zuckerberg, siyasetçilerin verecekleri reklamlarda –yalan olsa dahi- ne isterlerse söylemelerine, ifade özgürlüğü kapsamında izin vereceğini açıkladı.

Dezenformasyon tekniği olarak yerel halktan insanlarla çalışmayı son derece iyi kullanmaya başlayan Rusya, Facebook için ciddi bir düşman haline gelmiştir.

Kısa bir süre önce başkanlık seçimlerinin yapıldığı Ukrayna’da, yerel güvenlik güçleri ülkenin başkenti Kiev’de mart ayında bir Rus ajanını yakaladıklarını duyurdu. Otoriteler tarafından verilen bilgilere göre söz konusu ajan Rusya’daki üstleri tarafından “Ukrayna’da Facebook hesaplarını satmak veya geçici olarak kiralamak isteyen kişiler bulmak üzere” görevlendirildi.

Facebook şirketi ve Stanford tarafından hazırlanan raporlarda, Afrika’nın Rusların “şubeleşme” veya dış kaynak istihdam etme tekniğinin kullandığı ilk “iyi belgelenmiş” vaka olduğu ve bir devletin bu kadar çok sayıda ülkede aynı anda nüfuz genişletmeye çalışmasının alışılmışın dışında kaldığına dikkat çekildi.

Stanford bünyesinde çalışan araştırmacılardan olan Shelby Grossman, Rusların bazı vakalarda, Facebook üzerinden propaganda ve yalan içerik paylaşmaları için yerel halktan insanları istihdam edecek yerel medya organizasyonlarını sıfırdan kurduğunu, bazı vakalarda ise hali hazırda faaliyet gösteren medya gruplarını satın aldığını ifade etti.

"Afrika'daki Rus faaliyetlerinin ne zaman başladığı bilinmiyor"

Facebook yetkilileri, Afrika’daki Rus faaliyetlerinin, sosyal ağdaki bazı gerçek hesapları ele geçirdikleri için ne zaman başladığının hala belirsizliğini koruduğunu aktarmaktadır. Ancak, paylaşımların, nüfuz ağlarının Facebook reklamları satın almasıyla birlikte geçtiğimiz yıl içinde birden arttığı tespit edildi. Söz konusu ağlar Facebook reklamları için toplamda 87.000 dolar harcama yaptı.

Ağlardan aralarında Madagaskar ve Mozambik’in de bulunduğu çok sayıda ülkedeki seçimlerle alakalı siyasi paylaşımlar yapıldı. Paylaşımların amacı Facebook kullanıcılarını, etkileşim düzeyini arttırmak için şifreli korumaya sahip mesaj uygulamaları olan WhatsApp ve Telegram üzerinden paylaşım yapan açık gruplara yönlendirmekti.

İnsanları bu Facebook sayfa ve gruplarına çekebilmek için Facebook Live videoları, Google Formları ve internette meşhur olan “testler” kullanıldı.

Rus kaynaklı dezenformasyon yayan bazı Facebook sayfaları sofistike olmaktan çok uzaktı. Stanford tarafından hazırlanan raporda, kendilerini Libya’daki meselelerle alakalı çalışan Libyalı haber kanalları olarak gösteren birçok sayfanın yöneticilerinin Mısır, Hollanda, Almanya ve diğer ülkelerde faaliyet gösterdiği ve bazı sayfalarda “hesabın ele geçirildiğini” işaret eden davranışlar arasında yer alan takipçi sayısındaki suni artışlar ve diğer anormallikler tespit edildiği yer aldı.

Bay Gleicher, Ruslar tarafından idare edilen bazı sayfalar ve grupların, eskiden gerçek insanlara ait olup daha sonra hackerlar tarafından çalınıp satılan hesapları kullandığını söyledi. Gleicher ayrıca, Facebook’un çalıntı hesapları tespit etmek için kullanmayı planladığı otomatik sistemlerin geliştirilmesine hala devam ettiğini bu yüzden de söz konusu hesapların bazılarının gözden kaçtığını ve yakalanması için şirket bünyesinde çalışan takip ekiplerinin kullanıldığını sözlerine ekledi.

Toplam olarak, Rusya kaynaklı nüfuz operasyonuna dahil olduğu tespit edilen 66 kişisel hesap, 83 sayfa, 11 grup ve 12 Instagram hesabı kapatıldı.

Bu Facebook sayfaları ve grupları ile Instagram hesaplarını yüz binlerce kişinin takip ettiği tespit edildi.

Graphika isimli sosyal medya analiz şirketinin soruşturma departmanını yöneten Ben Nimmo, Rusların yeni taktiklerinin “Afrika’daki Rus etkisini gözler önüne seren kirli oyunları ve gizli operasyonları” ifşa ettiğini ifade etti.

Kendisi bu vaziyeti, “yabancı nüfuz için kullanılan yeni KGB stratejisi” olarak tanımladı.

The New York Times'da yayınlanan, Davey Alba ve Sheera Frenkel tarafından hazırlanan analiz, Mepa News okurları için Türkçeleştirildi