Mali'de 2011-2012 döneminde patlak veren savaşta yeni bir aşama başlamak üzere.

Zaman içerisinde ülkenin sınırlarını aşan ve tüm Batı Afrika'yı ilgilendirecek bir hale dönüşen Mali'deki savaş, bugünkü halini 2013 yılı başındaki Fransa ve Avrupalı komşularının askeri müdahalesi sonrasında almaya başladı.

Fransa'nın Mali'ye girmesi ve desteklediği yerel güçlerle beraber, cihat yanlısı gruplara karşı bir savaş başlatması, bölgede yeni dönemin fitilini ateşleyen temel unsur oldu.

Fransız ordusu her ne kadar askeri hamlesiyle cihat yanlısı grupları dağıtmayı ve ülkedeki çatışmaları kontrol altına almayı hedeflese de, bölgedeki grupları hafife aldığı, gerekli araştırmaları ve hazırlıkları yapmadığı açıktı. Fransa müdahalesi sonrası, kontrol ettikleri şehirlerden kontrollü olarak çekilen gruplar, yeni ve uzun bir savaşa hazırlık yapmıştı. Çöllük, dağlık ve kırsal alanlara çekilen gruplar, bir gerilla savaşı sürecine girdi.

Mali'de savaşın seyri

Fransa'nın yanı sıra ülkeye Batı Afrika'daki komşu ülkelerin oluşturduğu G5 Sahel'in birlikleri, Avrupa Birliği'ne bağlı güçler ve Birleşmiş Milletler'in "barış gücü" askerleri de konuşlanmıştı.

Ülkenin kuzeyindeki çöl bölgelerinden orta kesimlerdeki yerleşim yerlerine dek uzanan savaş, zaman içerisinde Burkina Faso, Fildişi Sahili, Nijer, Benin, Togo gibi çeşitli ülkelere yayıldı. Öyle ki savaşın merkezi olan Mali, savaşın sonradan yayıldığı Burkina Faso'dan bile sakin süreçler geçirebildi.

2017 yılına gelindiğinde, Mali'deki neredeyse tüm cihat yanlısı grupların bir araya geldiği bir birleşme gerçekleşti. Esasen savaşın seyri içerisinde bu konsolidasyon büyük bir önem arz ediyordu. Gerilla savaşını yürüten tüm grupların tek bir çatı altında bir araya gelmesi, Mali'nin tamamını gerilla güçleri için yekpare bir cephe kıldı.

Gerilla savaşının teorisi bakımından Mali'deki savaş, oldukça belirgin ve gözle görülebilir safhalardan geçti ve halen geçiyor. Bu teorik yaklaşım bakımından meselenin son durumunu sonuç kısmında ele almak gerekiyor.

Rusya müdahalesi ve Fransa'nın çekilmesi neleri etkiledi?

Bu süreç içerisinde savaşa belki de en büyük etki, Fransa'nın ülkeden çekilmek zorunda kalmasıyla oldu.

Fransa, her ne kadar Mali'den çekilmeyi planlasa da, ülkede 2020 ve 2021 yıllarında yaşanan askeri darbeler, bu geri çekilmeyi plansız bir hale getirdi. Rusya destekli subaylarca yapılan darbenin ardından, ülke hızlı bir şekilde Rusya ile yakınlaştı. Askeri mutabakatların yanı sıra, Rus paralı asker firması Wagner ülkeye davet edildi. Bunlar cuntanın Fransa ile arasını bozarken, askeri mutabakatlar birbiri ardında iptal edildi ve cunta Fransa'dan ülkeyi terk etmesini istedi. Fransız hava saldırılarını dahi kabul etmeyeceklerini belirtti.

Esasen gerilla savaşı, gerillanın plan, strateji ve icrasının yanı sıra, dış etkenlerden de büyük oranda etkilenen bir savaştır. Bu açıdan gerilla savaşı veren güçler, kendi stratejisini sürdürürken bir yandan da orta ve uzun vadede yok olmamaya özen gösterir. Böylece, kendisine karşı savaştığı gücün bir şekilde zarar görmesi, gerilla gücünü planlarına yaklaştırır. Mali örneğinde de ülkedeki gruplar, stratejilerini sürdürdükleri bir dönemde, Rusya ile Fransa arasındaki ihtilafların oluşturduğu pozisyonu değerlendirme fırsatı yakaladı. Rusya'nın bölgede güç elde etme iştahı Fransa'yı saf dışı bırakırken, cihat yanlısı gruplar oluşan boşluğu değerlendirebildi.

Bu noktada belirtmek gerekir ki Rus güçleri, yerini aldığı Fransa ordusundan birçok unsur bakımından fersah fersah geride. Örneğin hava destek kapasitesi, bölgede savaştığı gruplara dair istihbarat ve enformasyon düzeyi, Wagner'in düzenli bir askeri güç olmaması, yerel-uluslararası müttefik yoksunluğu, vesaire. Tüm bu eksi yanlar, cihat yanlısı gruplar için birer artı yan oldu. Böylece cihat yanlısı gruplar, değişim sürecinde ciddi bir boşluk elde ettiler.

Gerilla savaşında yeni safha

Halihazırda Mali'de gerilla savaşında yeni bir safha yaşanıyor. Bu safha, bölgedeki cihat yanlısı grupların üst düzey isimlerinden biri olan Ebu Yahya, son günlerde yaptığı bir açıklamada bu safhayı net bir şekilde özetledi.

Ebu Yahya, "şeriatı ilan edinceye kadar Bamako'yu abluka altına alan saldırılara başlayacaklarını" iddia ederken, başkent Bamako'nun çevresinde konuşlandıklarını, başkentte ve tüm büyük şehirlerde operasyona hazır olduklarını söyledi.

Gerilla savaşına dair birçok teori bulunuyor. Bu teoriler arasında modern dönemde birer başvuru haline gelenler arasında, Che Guevara ve Mao Zedong'un teorileri de bulunuyor. Bu iki ismin teorileri, özellikle Mao'nun "devrimci halk savaşı" düşüncesi, daha geniş topraklarda pratik olarak da uygulanmış olması bakımından önem taşıyor.

Bunlara göre, gerilla savaşının üç ana safhası bulunuyor:

1- Stratejik savunma: İlk safhada gerilla yapılanması, merkez alanlarını organize etme, koruma ve konsolide etmeye odaklanır. Bu merkezler genellikle izole bölgelerdir ve yapılan savunma pasif değil aktif bir savunma olmalıdır. Bu paralelde düşman gücü kırsaldan uzaklaştırılırken, harekete alan açılır. Mali'deki gruplar, özellikle 2013-2017 arasında bu süreci yaşadılar.

2- Stratejik açmaz veya stratejik denge: İkinci aşama gizli ve açık saldırılarla hareketin ilerleme kaydettiği, izole bölgelerdeki karakolları hedef alarak silah, mühimmat, siyasi ve sosyal destek elde ettiği aşamadır. Bu aşamanın temeli, düşman gücün maddi ve manevi gücünün yıpratılması ve savaş motivasyonunun zedelenmesidir. Böylece düşman gücü birçok bölgede savunma durumuna geçmek durumunda kalır. Gerilla hareketi ise yarı konvansiyonel bir ordu görünümünü kazanmaya başlar. Mali'deki grupların bu dönemini 2017-2022 arası olarak ifade edebiliriz. Gruplar halen bu aşamadayken, ülkedeki siyasi gelişmeler, üçüncü aşamaya adım atabilmeleri için bir olanak sağladı.

3- Stratejik karşı saldırı: Bu aşama üçüncü ve son aşamadır. Nihai karar verilerek, savaşı sahada veya masada sona erdirecek kararlı askeri adımlar atılır. Düşmanın merkezi noktaları hedeftedir. İlk iki safhayla kırsaldan itilen ve merkezlere çekilen düşman gücü hedef alınarak bir yok etme savaşı verilir. Mali'deki gruplar şu an bu aşamaya geçebileceklerini belirtmekte. Ayrıca 2022 yılının Haziran-Temmuz aylarında Bamako ve çevresindeki saldırılar da yeni bir aşamaya geçildiğini göstermekte.

Bu üç safhanın yakın zamandaki uygulama alanı olarak Afganistan'ı göstermek de mümkün. Afganistan'daki gerilla savaşı da geneli itibariyle bu üç ana aşamadan geçti ve nihai saldırıyla Taliban, 15 Ağustos 2021 tarihinde Kabil'i kontrol altına alarak amacına ulaştıktan sonra savaşı sonlandırdı.

Mali'de savaş henüz 10 senedir devam ediyor ve ülkede cihat yanlısı gruplar da yaklaşık olarak 10-15 senelik bir yakın geçmişe sahip. Bu sebeple, her ne kadar Mali için tüm bunları söylemek için oldukça erken olsa da, ülkeyi benzer bir sürecin beklediği söylenebilir. Bu açıdan tüm Batı Afrika'yı daha yakından takip etmek gerekiyor.

Bu değerlendirmede yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.