Rusların Liderliğindeki KGAÖ Birliklerini Kazakistan’a Davet Etmenin Sonuçları

Ülkenin batısındaki petrol zengini bir şehir olan Zhanaozen’de birkaç gün önce zamlanan yakıt fiyatlarının protesto edildiği ufak çaplı bir gösterinin fitili ateşlemesinin ardından 5 Ocak günü Kazakistan’ın büyük şehirlerindeki meydan ve sokakları dolduran öfkeli kalabalıklar otoriter devlet yönetiminin iç politikalarından duydukları rahatsızlığı haykırdı.

Gösterilerin boyutunun büyüklüğünden endişe duyan Başkan Kasım Cömert Tokayev seri bir şekilde zamların geri alınması ile ekonomik sorunların çözülmesi için özel komisyonlar kurulması emrini verdi ve hükümetin istifasını kabul etti.

Fakat protestolar daha da yoğunlaşınca Tokayev yaşanmakta olan hadiselere karşı söylemini değiştirmeye karar verdi.

Kazak başkan televizyona çıkarak bütün ülkeye yaptığı konuşmada protestoların sorumlularının “dışarda özel eğitim almış uluslararası terörist çeteler” olduğunu ve “Kazakistan’a yönelik bu saldırının bir işgal girişimi olarak görülmesi gerektiğini” söyledi.

Tokayev daha sonra, Rusya liderliğindeki altı eski Sovyet cumhuriyeti (Rusya, Ermenistan, Belarus, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan) tarafından 1992’de kurulan bir ittifak olan Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü’nden (KGAÖ) yardım istedi.

Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü nedir?

KGAÖ kuruluşundan bu yana hiçbir ülkeye müdahale etmek için asker göndermemiş olmasına rağmen Tokayev’in yardım talebine hızlı bir şekilde icabet edildi.

Rus birlikler 6 Ocak günü Kazakistan’a vardığında, diğer KGAÖ ülkelerinin askerleri de yola çıkmak için hazırlanmaktaydı.

KGAÖ, Kırgızistan’daki 2005, 2010 ve 2020 devrimleri ile 2010’da yine Kırgızistan’ın güneyinde yaşanan etnik kökenli şiddet olaylarına, 2020 yılının bahar aylarında Azerbaycan ile Ermenistan arasında cereyan eden Dağlık Karabağ Savaşı’na el sürmemiş, o günlerde tüm KGAÖ üyesi ülkelerin savunma yetkililerin Duşanbe’de toplantı halinde olmasına rağmen 2021’in nisan ayından Kırgızistan ile Tacikistan arasındaki kısa süreli sınır çatışmalarına ne müdahale etmiş ne de bu konuda arabuluculuk yapmıştı.

KGAÖ Anlaşmasının 4. Maddesine göre örgüt sadece bir üye ülkenin toprakları veya egemenliğinin dış güçler tarafından tehdit altına alınması halinde o ülkeye asker sevk edebilir.

KGAÖ mensubu ülkelerde yaşanan biraz önce zikredilen çatışmaların hiçbirisi anlaşmanın bu maddesinin yürürlüğe girmesi için gerekli şartlara sahip değildi.

Fakat gel gelelim ki Kırgızistan gibi hiçbir ülkenin Rusya ile 7.000 km sınırı da yoktur. Dolayısıyla, Tokayev’in hesaplı bir şekilde dışarıda eğitim almış uluslararası “terörist çeteleri” işin içine katması, bir anda etrafı sarılan iktidarını kurtarmak adına KGAÖ’nün yardımına başvurması için yeterli oldu.

Tokayev bu hamle ile elindeki gücü şimdilik korumuş olabilir ancak Kazak topraklarına yabancı askerlerin gelmesi birçok Kazak’ın rıza göstermeyeceği bir durum olup, Tokayev’in itibarını da asla silinmeyecek şekilde lekelemiştir.

Kısa bir süre önce Kazakistan’da, 1986 yılının aralık ayında Sovyet askerlerinin ülkeye girerek, ülkeyi uzun yıllar idare eden Dinmukhamed Kunaev’in görevden alınmasını ve yerine Kazak Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti’nin lideri olarak atanmadan önce Kazakistan’da hiç çalışmamış olan Gennday Kolbin’in atanmasını eleştiren geniş katılımlı protesto gösterilerini Zheltoksan’da kanlı bir şekilde bastırışının 35. yıldönümü münasebetiyle törenler düzenlendi.

Resmî açıklamalarda, bu yaşanan şiddet olaylarında “belirli sayıda” insan hayatını kaybettiği ifade edilirken o döneme şahit olan Kazaklar, yüzlerce kişinin Moskova’dan gelen emirle infaz edildiğini anlatmaktadır.

Hızlı eleştiri

Tokayev’in KGAÖ’den asker gönderilmesini istemesi çok hızlı bir şekilde tepki topladı.

Amerika’nın eski Kazakistan Büyükelçisi William Courtney, sosyal medyadan paylaştığı mesajda, “Kazakistan halkı bunun, yabancılar tarafından eğitilmiş terörist çetelerinin bir işgal girişimi değil yozlaşmış diktatörlüğe karşı bir toplum tepkisi olduğunu bilmektedir” ifadesini kullandı.

Courtney bir diğer paylaşımında, “Kazakistan’daki Rus askeri müdahalesi halkı ötekileştirecektir. Kazaklar uzun yıllardır ülkelerinin egemenliği ve bağımsızlığını el üstünde tutmuştur. Bu müdahale iki komşu ülke arasındaki otuz yıllık dostane ilişkilere zarar verebilir” dedi.

Harvard Üniversitesi bünyesindeki Rusya ve Avrasya Çalışmaları Davis Merkezi’nde görevli bir Kazak olan Nergis Kassenova, Tokayev’in KGAÖ’nden yardım istemesinin “feci bir karar” olduğunu ve bu durumun “kendisinin meşruiyet kazanma şansını azaltacağını” söyledi.

RT’nin Genel Editörü Margarita Simonyan, Tokayev’in KGAÖ’yü müdahale etmesi için ülkesine davet etmesinin ardından sosyal medyada, adeta yükselen tepkileri onaylarcasına “tabii ki yardım etmemiz lazım. Kesinlikle yardım etmeliyiz. Ama önce bazı şartları kabul etmeleri gerek -- Kırım’ın (Rus toprağı olarak) tanınması, Kırgızistan’da yaptıkları gibi Kiril alfabesine geri dönülmesi ve Rusçanın tekrar resmi devlet dili kabul edilmesi …” mesajını paylaştı.

KGAÖ mensubu olan Kırgızistan, bazılarının “barış gücü” olarak isimlendirdiği askeri müdahaleye asker göndereceğini ilan etmeyen tek ülke olarak kaldı.

Mesele, Kırgızistan parlamentosunun 6 Ocak’taki toplantısında son derece hararetli bir şekilde tartışıldı.

Bir zamanlar Kırgızistan Komünist Partisi’nin liderliğini yapan İshak Masaliev yaptığı şu açıklamayla Kırgız askerlerin Kazakistan’a gönderilmesi fikrine karşı olduğunu ilan etti: “Bu örgütün (KGAÖ) ne anlama geldiğini ve sorumluluklarını gayet iyi anlıyorum. Fakat askeri güç ancak bir örgüt üyesinin harici bir tehdit ile karşı karşıya kalması halinde kullanılabilir.”

Kırgız siyaset analizcisi Aida Alymbaeva, Tokayev’in, iktidarını kurtarmak için KGAÖ üyesi ülkenin askerlerini Kazakistan’a davet etmesinin “Orta Asya’nın otoriter liderlerine örnek teşkil ettiğini” söyledi.

Kırgızistan parlamentosu önüne toplanan insanlar yöneticileri Kazakistan’a asker göndermemeye çağırmak için gösteri dahi düzenledi.

Meselenin oylanması yeterli katılım sağlanamadığı için 7 Ocak’a ertelendi.

Reforma Partisi lideri Klara Sooronkulova, vekillerin asker sevkiyatını eninde sonunda onaylayacağını zira Kırgız Başkan Sadyr Japarov’un bunu istediğini söyledi. Bu nedenle, meclisin çoğunluğunu oluşturan hükümet yanlısı vekillerin asker gönderilmesinin önünü açacak teklife evet oyu vereceği bir nevi kesinleşmektedir.

Sooronkulova, Kazakistan’da niçin yabancı askerlere ihtiyaç duyulduğu hususunda şüpheli olduğunu ifade etti.

“Tokaev diyor ki bu insanlar terörist ama bu doğru değil. Eğer bu insanlar teröristse neden Kazak ordusunun askerleri onların safına geçiyor?”

Halihazırda Kazakistan’a Rusya 3000, Belarus 500, Tacikistan 200 ve Ermenistan 70 asker göndereceğini açıklarken Kırgızistan asker gönderip göndermeyeceğine 7 Ocak’ta karar verecek.

Rus ve Kazak yetkililerin açıklamalarına göre KGAÖ birlikleri, Kazak yetkililerin “anti-terör” operasyonu olarak adlandırdığı faaliyetlere iştirak etmeyecek, sadece stratejik önem arz eden tesislerin korunmasında görev yapacak.

Bu açıklamalara rağmen gerek yurtiçinde gerek de yurtdışındaki birçok kişi, ülkeye yabancı askerlerin girmesini, devletin egemenliğinden feragat ettiğinin ve Tokayev’in iktidarının ne derece zayıf olduğunun bir göstergesi olarak algılamaktadır ki Rusya gelecekte kendisine verdiği bu hizmeti Tokayev’e hatırlatıp da Kremlin’in karşılığında nasıl bir sadakat beklediğini emrettiğinde bedeli tüm Kazakistan ödeyecektir.

Bruce Pannier tarafından kaleme alınan bu yazı Mepa News okurları için Türkçeleştirilmiştir, yazıda yer alan ifadeler Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.