Intel, geçtiğimiz ay tedarik zincirlerine Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nde elde edilen ürünlerin ithal etmekten kaçınmalarını vurgulayan açık bir mektup gönderdi. Bu mektup, Çin kamuoyu tarafından şiddetle kınandı. Yoğun tepkilerin ardından Intel, açık mektupta Çin’in Sincan bölgesi ile ilgili kararları kaldırarak, özür temalı bir açıklama yayımladı.

2021 yılının Aralık ayının başlarında Intel, tedarik zincirlerine yaptığı çağrıda, Çin hükümetinin etnik Müslüman azınlıklara yönelik yürüttüğü zorla asimilasyon programlarının gerçekleştiği Sincan’dan kaynak elde edilmemesi yönünde taleplerde bulundu.

Bu olayın ardından birkaç gün içerisinde Kaliforniya merkezli şirket, Çinli sosyal medya kullanıcılarınca ve devlet medyasınca bölgeyle iş anlaşmalarını baltalamakla suçlandı. 23 Aralık’ta yeni bir bildiri yayımlayan Intel, Çin kamuoyundan af dileyerek, mektubun ABD yönetmeliği standartlarına uyumlu olması amacıyla hazırlandığı ve mektubun Sincan iç ilişkileriyle örtüşmediğini belirtti.

Açıklama siteden kaldırıldı

Intel web sitesi ve söz konusu mektup üzerine Wall Street Journal araştırma ekibi tarafından yapılan bir incelemede, şirketin Sincan’ı konu alan bildirileri sitesinden kaldırdığı tespit edildi. Bundan evvel Intel, 23 Aralık 2021’de tetkik edilen mektupta şu ifadeleri kullanmıştı: “Yatırımcılarımız ve müşterilerimiz, Intel’in Çin’in Sincan bölgesinden ticari mal veya hizmet alıp almadığı hakkında birtakım sorular sordular. Bazı hükümetlerin, Sincan’dan tedarik edilen ticari ürünlere kısıtlamalar getirdiği bir gerçek. Dolayısı ile Intel, tedarik zincirinin bölgeden herhangi bir iş gücü, mal veya hizmet alınmamasını sağlamakla yükümlüdür.” açıklamalarında bulunuldu. Ancak WSJ ekibinin 10 Ocak’ta yaptığı yeni bir incelemede bu ifadelere rastlanmadı.

Intel Pazartesi günü yaptığı açıklamada, şirketin küresel tedarik zincirlerin işleyişi konusunda yasal yükümlülüklerin ve politikaların nasıl belirlendiği hususuna açıklık getirmek ve hissedarların şüphelerini gidermek amacıyla kısa süre içerisinde Çin’de bir bildiri yayımladığını duyurdu.

Intel’in bu ‘geri çekilme’ hareketi, Sincan Zorla İşçiliği Önleme Tasarısı destekçisi Cumhuriyetçi Senatör Marco Rubio tarafından şiddetle eleştirildi. Rubio “Intel gibi şirketler, Çin Halk Partisi’ni yatıştırmak için ABD yasalarını hiçe sayıyorlar. Bunlar ABD’deki teknoloji şirketlerine finansman sağlayan CHIPS Tasarısı’ndan faydalanma haklarını kaybedecekler.” dedi.

Intel, senatörün açıklamaları konusunda yorum yapmayı reddetti.

Çin'den ithal edilen ürünler

Çeşitli etnik Müslüman azınlıklara ev sahipliği yapan Sincan, Batılı şirketler ve markalar için mayınlı arazi görünümüne dönüştü. Özellikle 2022 Pekin Kış Olimpiyatları’nın yaklaşmasıyla Intel, Coca Cola, Samsung Electronics gibi daha önce olimpiyat sponsorluğu yapmış şirketler, bazı önde gelen siyasi figürler ve insan hakları aktivistleri tarafından etkinliklerden çekilmeleri çağrılarıyla karşı karşıya kaldı. ABD, Kanada ve İngiltere hükümetlerinin milletvekilleri ve aktivistler, Çin’in Sincan konusundaki insan hakları sicili sebebiyle olimpiyatlara diplomatik boykot kararı almışlardı.

Intel’in Uluslararası Olimpiyat Komitesi ile olan sözleşmesi göz önüne alındığında Kaliforniya merkezli teknoloji devi, birden fazla olimpiyat etkinliklerine sponsor olabilen 14 küresel şirketten biri olarak öne çıkıyor.

(…)

Intel’in Aralık 2021’de yayımladığı imalatçı kılavuzu, geçtiğimiz senenin kılavuzunda geçen bilgilerle benzerlik gösteriyordu. Kılavuzda “Intel, Çin’in Sincan bölgesinde imal edilen mal ve hizmetlerden kaçınmalı.” ifadeleri geçiyordu.

Intel Genel Danışmanı Steve Rodgers, şirketin yaz aylarında düzenlediği bir kongre oturumunda, Sincan menşeili ürünlere yönelik kısıtlayıcı politikalara sahip olduklarını ve bölgeden mal ve hizmet tedarik etmediklerini belirtmişti. Ayrıca oturumda, insan haklarının şirket için büyük bir önem arz ettiği Uluslararası Olimpiyat Komitesine bildirilmişti.

Şirketin yıllık raporuna göre Intel, Aralık 2020’de Çin pazarından toplam 20 milyar dolar gelir elde etti. Bu da Intel’in yıllık gelirinin %26’sına denk geliyor.

Liza Lin tarafından kaleme alınan ve Wass Street Journal'de yayınlanan bu yazı, Salih Cuma Aydın tarafından Mepa News okurları için tercüme edilmiştir. Yazıda yer alan ifadeler yazarın kendi görüşleridir ve Mepa News'in editöryel politikasını yansıtmayabilir.